Президент РК Н.А. Назарбаев

Выступления Президента РК

Мировые лидеры о Президенте РК

-  Послание Президента РК народу «Новый Казахстан в новом мире» (рус., англ., каз.)

-  Послания Президента народу

-  Совещания, заседания, встречи

-  Внешнеполитические форумы

-  Обращения, поздравления

-  Интервью

-  Статьи

-  Пресс-конференции, брифинги

-  Казахстан - только вперед

Послание Президента Республики Казахстан Нурсултана Назарбаева народу «Новый Казахстан в новом мире»

ЧАСТЬ І

Астана 28 февраля 2007 г.

1. 10-летие Стратегии “Казахстан-2030” - Создав прочный фундамент экономики и своей государственности, Казахстан уверенно входит в новый этап развития

Дорогие казахстанцы!
Уважаемые депутаты и члены Правительства!
Дамы и господа!

Новый Казахстан , который мы вместе с вами последовательно созидаем с первого дня обретения независимости, всё увереннее движется вперёд, выбирая свой собственный путь развития и добиваясь с каждым годом всё большего признания и авторитета в мировом сообществе .

Сегодня, обеспечив прочный фундамент экономики и своей государственности, мы уверенно вступаем в принципиально новый этап. Это позволит поставить дальнейшее развитие Казахстана на устойчивую, современную и перспективную экономическую, социальную, политическую и административную основу .

Сегодня я изложу вам своё видение дальнейшего развития страны и общества. Выполнение задуманного позволит Казахстану совершить прорыв поистине исторического масштаба .

Речь пойдёт о конкретных шагах по движению страны в клуб 50 конкурентоспособных стран мира, о чём говорилось в предыдущем Послании.

В 1997 году вы поддержали предложенную мной Стратегию развития Казахстана до 2030 года , в которой было представлено видение перспектив нашего общества и миссии нашего государства.

Это был великий выбор ещё не очень окрепшего, молодого независимого государства. Знаю, что тогда было немало сомнений по поводу этой Стратегии.

В то время, вы помните, наш багаж состоял в основном из тяжелейших социально-экономических проблем и лишь небольшого первого опыта суверенного развития и либеральных реформ.

Тогда, 10 лет назад, мы не ошиблись в своём выборе.

Именно с этого времени Казахстан начал последовательно продвигаться вперёд, осваивая одну за другой теоремы рыночной экономики и аксиомы демократического развития .

Мы сформировали фундамент совершенно новой экономической системы, демократического правового государства, укрепили современные общественные институты, существенно изменили качество и стандарты жизни.

Мы добились внутренней стабильности, обеспечили надёжность социальной базы развития, создали лучшую в регионе экономику. Казахстан утвердился как полноправный и ответственный член международного сообщества, выполняющий важные функции по обеспечению геополитической стабильности и международной безопасности в регионе.

Мы перестали быть государством третьего мира . Это – главный итог нашей работы за прошедшие 10 лет.

Теперь хочу наметить нашу дальнейшую работу в следующем десятилетии.

2. Рост качества жизни казахстанцев

Наша задача удвоения ВВП по отношению к 2000 году вполне достижима уже в следующем году. Это – не самоцель, и не просто убедительный показатель экономического роста, это – наши реальные возможности сделать жизнь казахстанцев благополучнее.

В прошлые годы, вы знаете, мы смогли решить много важнейших социальных задач, которые, несомненно, улучшили качество жизни.

Мы увеличили стипендии учащимся, предоставили им образовательные гранты и кредиты. Последовательно поднимаем зарплату работникам бюджетной сферы и государственным служащим. Выплачиваем малообеспеченным семьям ежемесячные пособия на детей до 18 лет, а также специальные государственные пособия многодетным матерям. Решаются вопросы бесплатного лекарственного обеспечения определенных категорий детей и подростков.

Ежегодно индексируются и повышаются размеры пенсионных пособий. Было осуществлено дифференцированное увеличение пенсионных выплат в зависимости от прежнего трудового стажа, которое коснулось более миллиона человек. Выросли также пенсии у ветеранов силовых структур. Все пенсионные и социальные выплаты в стране выплачиваются своевременно – месяц в месяц.

Как и было обещано, стабильное развитие экономики позволяет нам продолжить улучшение благосостояния казахстанцев. Это – социальные итоги нашей политики.

Я поручаю сегодня Правительству продолжить работу по улучшению благосостояния нашего народа.

Для этого:

Во-первых , придавая исключительное значение социальной защите материнства и детства , с 1 января 2008 года повысить размер единовременного государственного пособия в связи с рождением ребёнка до 34740 тенге, или в 2 раза.

Увеличить ежемесячные пособия по уходу за ребёнком до достижения им одного года:

при рождении первого ребёнка - до 5790 тенге, или на 177%; при рождении второго ребёнка - до 6369 тенге, или на 167%;

при рождении третьего ребёнка - до 6948 тенге, или на 159%;

при рождении четвёртого ребёнка и более - до 7527 тенге, или на 153%.

Дополнительная потребность средств на поддержку семей, имеющих детей, составит 9,5 миллиардов тенге.

Принятые ранее меры позволили добиться устойчивого роста населения нашей страны . Так, если в 2000 году родилось 220 тысяч детей, то в 2006 году – 290 тысяч. Только за 2005 год естественный рост населения за счет рождаемости составил 121 тысячу человек.

Уверен, что введение данных мер приведёт к ещё большим позитивным демографическим изменениям.

Во-вторых, ввести обязательное социальное страхование беременности, родов и материнства для работающих женщин . При этом их пенсионные накопления должны продолжаться в период нахождения в декретном отпуске и отпуске по уходу за ребёнком до одного года.

Выплату этих пособий осуществлять из средств Государственного фонда социального страхования, сформированного за счёт перераспределения социального налога. На это потребуется дополнительно выделить из государственного бюджета 9,2 миллиардов тенге.

В-третьих , увеличить размер базовой пенсии и в ближайшие годы обеспечить его сохранение на уровне 40% от прожиточного минимума . Таким образом, мы впервые обеспечиваем соответствие пенсионного обеспечения Казахстана международным стандартам.

Это коснётся более 1 миллиона 675 тысяч получателей базовой пенсии, и её размер в 2008 году повысится примерно на одну тысячу тенге, или более чем на 35%. Минимальные пенсионные выплаты (базовая плюс минимальная солидарная пенсия) в 2008 году повысятся примерно на 1 500 тенге, или на 15%.

В-четвёртых , для установления справедливости при назначении размеров пенсий от прежнего трудового вклада изменить предусмотренное пенсионным законодательством ограничение дохода, учитываемого для исчисления пенсий, подняв его с 15-кратного до 25-кратного месячного расчётного показателя .

Около полумиллиона пенсионеров (483 тысячи человек), чьи пенсии прежде были занижены за счёт законодательного ограничения доходов принятых к исчислению пенсий, получат значительную прибавку к пенсии.

Средний размер солидарной пенсии повысится до 13 604 тенге, или почти на 25%. Максимальные размеры солидарных пенсий увеличатся до 21 713 тенге в 2008 году, или на 76%.

В-пятых, для стабилизации покупательной способности пенсионных выплат сохранить индексацию пенсионных выплат и осуществлять её с опережением прогнозируемого роста индекса потребительских цен на два процента.

Общая потребность средств на проведение данных мероприятий составит 55,3 миллиардов тенге.

В-шестых, зарплата в бюджетной сфере с 1 января 2007 года повышена на 30%. Необходимо продолжить работу по дальнейшему совершенствованию системы оплаты труда работников бюджетной сферы .

В-седьмых, для повышения их статуса, привлечения и укрепления кадрового потенциала в таких сферах, как образование, социальное обеспечение, здравоохранение, культура и спорт, считаю необходимым, начиная с 1 января 2008 года, ввести выплату пособия на оздоровление при уходе в трудовой отпуск в размере одного должностного оклада .

Только в 2008 году это будет стоить бюджету 30,6 миллиардов тенге.

В-восьмых, в прежние годы неоднократно поднимался вопрос о социальном обеспечении лиц, которые на 1 января 1998 года выработали свой стаж во вредных и тяжелых условиях труда.

На встречах рабочие предприятий ставили передо мной этот вопрос. Я понимаю их. Сам прошел через это. Ранее мы решили вопрос по Списку № 1. Теперь надо решить по Списку № 2. Таких казахстанцев у нас порядка 28 тысяч. Полагаю, что сейчас у нас есть реальная возможность вернуться к решению этой проблемы.

Мы можем для данной категории ввести спецпособия в размере 8 месячных расчётных показателей . На это ежегодно потребуется более 3 миллиардов тенге. Необходимо изыскать эти средства и с 1 января 2008 года обеспечить выплату спецпособий по Списку № 2.

Таким образом, общая потребность средств на увеличение всех перечисленных мной социальных выплат в 2008 году составит порядка 108 миллиардов тенге.

Сегодня у государства появилась возможность выделить такие большие средства на улучшение социального обеспечения казахстанцев. И мы эту возможность реализуем.

В-девятых, поручаю в течение трёх лет построить 100 школ и 100 больниц именно в тех регионах страны, которые особо нуждаются в этих объектах. Развитие социальной инфраструктуры мы должны возвести в ранг стратегической задачи. Полагаю, что мы подошли к необходимости формировать механизм социально-инфраструктурного развития с помощью государственно-частного партнёрства.

3. Новый этап казахстанского развития – Ускорение всесторонней модернизации

Последовательное выполнение Стратегии “Казахстан-2030” обеспечило надёжную основу для нашего дальнейшего прогресса. У нас есть все основания продвигаться вперед ещё успешнее, и мы не упустим свой исторический шанс.

Для этого был избран путь всесторонней ускоренной модернизации Казахстана.

Это - единственно правильный вектор нашего дальнейшего развития.

Мы обязаны выйти и надёжно закрепиться на внешних рынках , чтобы обеспечить достойное место Казахстана и казахстанцев в современном мире, рост благосостояния, существенное повышение уровня жизни всего населения страны.

На этом пути нам предстоит, учитывая казахстанские и региональные реалии и воплощая достижения передовых государств мира:

Во-первых, форсировать темпы модернизации тех секторов, где у нас уже есть определённые успехи;

Во-вторых, распространить модернизацию на все без исключения сферы экономики и социальной жизни Казахстана.

4. Конкурентоспособность – ключ к успешной интеграции Казахстана в мировую экономику и сообщество

Поэтому ещё в прошлом году мы сформулировали и начали работу над нашим общеказахстанским проектом. Это – ускоренное продвижение в сообщество пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира и укрепление позиций Казахстана в качестве его постоянного члена.

И необходимое условие для этого – выход казахстанских товаров и услуг на качественный уровень передовых международных стандартов.

Но этого недостаточно. Нам предстоит прагматично и взвешенно определять и использовать наши реальные и перспективные конкурентные преимущества на всех уровнях экономики – как сегодняшние, так и потенциально возможные.

Системность - вот главная формула нашего ускоренного продвижения вперёд в современном мире в ближайшее десятилетие.

Для этого у нас есть все предпосылки.

Нам дано: огромная территория; выгодное географическое и коммуникационно-транспортное расположение; наличие значительных природных ресурсов.

Мы достигли: лидирующих позиций в региональной экономике; конструктивных отношений с международными партнёрами; политической и социально-экономической стабильности.

5. Основные задачи Нового этапа

Чтобы Казахстан стал действительно неотъемлемой и динамичной частью мировых рынков товаров, услуг, трудовых ресурсов, капитала, современных идей и технологий, мы должны решить десять главных задач.

Первая задача - не просто обеспечить и поддерживать устойчивое развитие экономики, а управлять её ростом.

Нам потребуется выработка и реализация целостной стратегии для обеспечения устойчивого характера конкурентоспособности экономики, а также жёсткий контроль её исполнения.

Эта стратегия должна исходить из конкретных конкурентных преимуществ отдельных секторов и производств нашей экономики и учитывать тенденции мирового развития и конъюнктуры внешних рынков.

Нам надо уже не просто использовать «накопленный» экономический рост, а научиться реально управлять этим ростом , трансформируя его в экономическое развитие на качественно новом уровне.

Мы должны обеспечить принципиально новый подход к индустриализации Казахстана , которая отвечала бы требованиям и условиям международных рынков.

Нам необходимо сократить сферы естественных монополий за счёт реструктуризации крупнейших монополистов и развития конкурентных отношений.

В секторах экономики, где сохранятся естественные монополии, нам предстоит серьёзная работа по тарифному и техническому регулированию с помощью отраслевых регуляторов.

Мы обязаны выйти на новый уровень устойчивости и конкурентоспособности финансовой системы в условиях либерализации.

Нам нужно создать эффективно работающий фондовый рынок. Его развитие невозможно без привлечения населения к активному инвестированию своих сбережений в ценные бумаги.

Правительству нужно провести широкомасштабную работу по соответствующему обучению населения азам инвестиционной грамотности.

Вступление в ВТО на выгодных для Казахстана условиях – это цель, которую мы обязаны достичь.

Нам необходимо скорейшее и широкое внедрение международных технических стандартов.

Это – моё главное поручение Правительству. Это – его прямая обязанность и ответственность перед обществом.

Вторая задача - достичь качественно новых успехов в региональной экономике и обеспечить полноправное участие в глобальной экономике.

Мы можем превратить Казахстан в «региональный локомотив» экономического развития и сделать его успешным «игроком» мировой экономики.

Нам нужно иметь программу-минимум и программу-максимум по поиску и освоению реальных казахстанских «ниш» в системе мирового хозяйства, участию в крупных передовых проектах с зарубежными партнёрами, а также - всесторонней и ответственной поддержки участников нашей экономики, в том числе, через оказание им качественных инфраструктурных услуг.

При этом основное внимание надо сосредоточить на рынках России, Китая, Центральной Азии, Каспийского и Черноморского регионов.

Экономическая интеграция в рамках СНГ, ЕврАзЭС, ШОС остаётся главным ориентиром в торговле. Мы предлагаем выйти на создание Евразийского экономического союза государств, сделать его выгодным для вступления других наших соседей.

Сейчас как никогда актуален вопрос консолидации усилий частного бизнеса и государства для создания и завоевания новых «ниш» на мировых рынках нашими товарами, услугами и, надеюсь, передовыми идеями.

Нам нужно чётко определить роль и место госхолдингов в формировании конкурентоспособной экономики.

Ответственность за решение этой задачи возлагаю на Правительство при непосредственном участии самих госхолдингов .

Третья задача - повысить эффективность добывающего сектора.

Мы намерены и далее проводить ответственную и взаимовыгодную энергетическую политику.

Дальнейшее развитие углеводородного сектора, привлечение иностранных и местных инвесторов нужно напрямую увязывать с диверсификацией экономики и через эту призму решать важнейшие задачи по созданию новых перспективных производств.

Мы должны настаивать, чтобы наши иностранные партнёры, работающие на освоении богатейших недр Казахстана, реально повернулись к нуждам страны и приняли решительное участие, разумеется, на рыночной основе, в диверсификации нашей экономики.

Правительству поручаю провести соответствующую работу.

Компании, идущие нам навстречу в этом вопросе, будут пользоваться нашей поддержкой. Прежде всего, мы исходим из национальных приоритетов Казахстана.

При этом обеспечиваем стабильность, предсказуемость и долгосрочность интересов наших соседей и международных партнёров, которым Казахстан поставляет энергоресурсы.

Пришло время разработать целостную стратегию дальнейшего укрепления позиций Казахстана в региональном, а затем и в мировом энергетическом пространстве.

Главный вопрос развития нашей энергетики и нефтехимии – повышение прибыльности этих секторов через увеличение добавленной стоимости энергопродуктов. Особенно эффективным должно быть управление приоритетными секторами – нефтехимией, газовыми ресурсами, экспортными энергокоридорами.

И это – требования ко всем участникам рынка, но, прежде всего, к Министерству энергетики и минеральных ресурсов и госхолдингу «Самрук».

Четвёртая задача - особенно важно обеспечить развитие несырьевого сектора производства, диверсификацию экономики.

У Правительства должна быть своя генеральная стратегия реализации «прорывных» инвестиционных проектов в приоритетных несырьевых секторах экономики.

Настала пора с учётом новых экономических условий и приоритетов оценить эффективность реализации Стратегии индустриально-инновационного развития. Необходимо также сформулировать требования и рекомендации по формированию планов индустриальной диверсификации . От пилотного финансирования отдельных проектов пора переходить к масштабному финансированию диверсификации.

Это – ответственность Правительства, акимов, госхолдингов при активном участии малого и среднего бизнеса.

Пятая задача - развивать современную инфраструктуру в соответствии с нашей новой ролью в региональной и глобальной экономике.

Мы должны отчётливо представлять перспективы развития стратегической инфраструктуры и существенно повысить качество управления в этой сфере , учитывая, в первую очередь, конкурентность наших отечественных компаний-потребителей инфраструктурных услуг, а также интересы нашей международной экономической интеграции.

Нам необходимо определить региональные центры экономического роста и конкурентоспособности, подчинив их развитие интересам экономики страны в целом.

Нашей растущей экономике требуются принципиально новые подходы к развитию и управлению электроэнергетическими ресурсами и созданию основ атомной энергетики в Казахстане.

Это - ответственность акимов регионов, министерств индустрии и торговли, транспорта и коммуникаций, образования и науки, здравоохранения, энергетики и минеральных ресурсов, а также госхолдингов.

Шестая задача - современное образование и профессиональная переподготовка, формирование основ «умной экономики», использование новых технологий, идей и подходов, развитие инновационной экономики.

Главным критерием успеха образовательной реформы является достижение такого уровня, когда любой гражданин нашей страны, получив соответствующее образование и квалификацию, сможет стать востребованным специалистом в любой стране мира.

Мы должны добиться предоставления качественных услуг образования по всей стране на уровне мировых стандартов.

Нам необходимо создать действенную систему аккредитации и аттестации учебных заведений на уровне международных стандартов.

Приоритетное развитие точных и инженерных наук в сфере высшего образования – это обязательное условие нового этапа развития.

Мы будем проводить единую государственную стратегию, направленную на внедрение высоких технологий и поддержку инноваций.

Практически все успешные современные государства, активно интегрированные в систему мирохозяйственных связей, сделали ставку на «умную экономику». А для её создания следует, прежде всего, развивать свой собственный человеческий капитал.

И это – уже ответственность всех участников нашего общего казахстанского проекта, но, прежде всего, Министерства образования и науки и Министерства индустрии и торговли.

Седьмая задача - адресная социальная поддержка и развитие социальной сферы на рыночных принципах.

Мы будем продолжать нашу политику адресной поддержки тех, кто действительно нуждается в защите, но решать именно на рыночных принципах:

вопросы приобретения доступного жилья и развития рынка недвижимости. За два года реализации госпрограммы развития жилищного строительства введено свыше 11 млн. кв.м. жилья. В 2007 году будет введено 7 млн. кв.м. За три года 160 тысяч семей и более полумиллиона казахстанцев станут новоселами. Программа выполняется с опережением на 30 процентов;

улучшения качества медицинских услуг и развития высокотехнологичной системы здравоохранения;

совершенствования накопительной пенсионной системы и создания рабочих мест.

За это ответственно государство, и, прежде всего, Министерство труда и социальной защиты населения и Министерство здравоохранения.

Кроме того, поручаю Правительству совместно с акиматом Астаны проработать вопрос и начать ускоренное строительство жилья в столице нашей страны для работников бюджетной сферы через систему жилстройсбережений.

Это необходимо для обеспечения квалифицированными кадрами создаваемых в столице мощных медицинских и образовательных кластеров.

Восьмая задача - модернизация политической системы в соответствии с логикой нового этапа нашего развития.

В 2007 году мы приступаем к реализации дальнейших системных демократических реформ.

Госкомиссия по разработке и конкретизации программы демократических реформ, обобщив рекомендации политических партий, общественных объединений, экспертов, мнения граждан страны, подготовила конкретные предложения по дальнейшим политическим преобразованиям в государстве.

Важно, что эти предложения не являются копированием чужого опыта или абстрактных теорий . Они учитывают потребности нашего общества, казахстанские реалии. У нас формируется своя модель политических реформ, свой «казахстанский путь» политического транзита.

Его особенности и характерные черты – сохранение президентской формы правления, поэтапность реформ, сбалансированность принимаемых решений, общенациональный диалог и консолидация основных политических сил.

Чтобы обеспечить правовое оформление предложений, группа юристов уже приступила к работе и готовит предложения как по внесению изменений в Конституцию страны, так и отдельных законов.

В целом в предстоящий период демократические реформы будут идти по следующим направлениям.

Во-первых, это расширение полномочий Парламента.

Будут усилены полномочия Парламента в формировании Конституционного Совета, Центральной избирательной комиссии, Счётного комитета и, в целом, в вопросах утверждения и контроля за исполнением бюджета. Будет усилена роль Парламента в вопросах формирования Правительства.

Во-вторых, будут приняты меры, направленные на повышение роли политических партий. Предлагается расширение полномочий партийных фракций, финансирование политических партий из республиканского бюджета.

Мы рассматриваем вопрос о расширении партийного списка при выборах в Мажилис.

В-третьих, одним из важнейших направлений реформ станет совершенствование судебно-правовой системы . С этого года мы вводим суды присяжных. Принято принципиальное решение о передаче санкционирования ареста суду. Мы постепенно перейдём к судопроизводству современного и открытого типа.

В-четвёртых, развитие местных представительных органов. Мы будем усиливать маслихаты, предоставим им дополнительные полномочия. Укрепим ревизионные комиссии маслихатов.

Со временем районные маслихаты могут стать основой для формирования местного самоуправления.

Главная цель политических преобразований для нас – это движение к такой современной демократической форме власти, которая сможет обеспечить наиболее эффективную систему управления обществом и государством, одновременно сохраняя политическую стабильность в стране и обеспечивая все конституционные права и свободы наших граждан.

Сильная государственная власть и демократия – не антиподы. Демократия развивается только там, где строго соблюдается законность.

К достижению этой главной цели я призываю Парламент, Правительство и все институты гражданского общества.

Девятая задача - ускоренное проведение административной реформы с учётом международной практики.

Мы выстраиваем качественно новую модель государственного управления на принципах корпоративного управления, результативности, прозрачности и подотчётности обществу.

Наша цель - модернизация Правительства, создание высокопрофессиональной государственной службы и эффективной структуры управления. Они должны подчиняться требованиям главных потребителей государственных услуг – непосредственно всех граждан и бизнеса.

Ответственность за решение этой задачи возлагаю на Правительство в целом.

Десятая задача - продвижение достижений и возможностей нового Казахстана в центрально-азиатском регионе и в мировом сообществе.

Сегодня мы сотрудничаем с другими странами в решении широкого круга актуальных проблем. Это и обеспечение энергетической безопасности, и решение жизненно важных социально-экономических вопросов, и борьба с терроризмом, и борьба с эпидемиями и экологическими бедствиями. Мы будем и далее укреплять свою роль и авторитет как ответственного члена регионального сотрудничества и международного сообщества.

Это – ответственность всех политических, экономических и общественных руководителей, но, в первую очередь, нашего внешнеполитического ведомства.

Для того чтобы уже через 10 лет представлять новый Казахстан в новом мире, мы должны своевременно и адекватно ответить на вызовы нового времени.

Поэтому, поручаю Правительству последовательное решение всех перечисленных задач, развивающих основные положения Стратегии - 2030 на Новом этапе.

Для их выполнения я определил 30 важнейших направлений нашей внутренней и внешней политики – это стратегия нового этапа развития Казахстана.

Она изложена во второй части моего Послания.

Успех нам обеспечит современная организация работы и чёткая координация действий ветвей власти, бизнес-сообщества, академической и прикладной науки, неправительственных организаций, СМИ, и, разумеется , поддержка сограждан.

6. Казахстанский патриотизм и политическая воля как важнейшие факторы построения нового Казахстана

Дорогие казахстанцы!
Уважаемые депутаты и члены Правительства!
Дамы и господа!

Совсем недавно мы отметили пятнадцатилетие своей независимости. Пройденный путь был достойным, а результаты наших совместных решений и свершений – впечатляющими.

Всё это создаёт фундамент нового общеказахстанского патриотизма , обоснованной гордости и уверенности в том, что у нашего Отечества, у всего нашего многонационального и многоконфессионального общества, у наших детей – прекрасные перспективы.

История знает немало ярких примеров того, как народы поднимаются на новый уровень развития, когда объединяют свою волю для реализации проекта исторического масштаба.

Уважаемые соотечественники!

Когда мы вместе, нам сопутствует успех. Поэтому, предлагая вам стратегию нового десятилетия, рассчитываю на вашу поддержку. И знаю, она, как всегда, будет надежной. А значит - вместе мы выполним задуманное.

Спасибо за внимание.

Стратегия «Казахстан-2030» на Новом этапе развития Казахстана. 30 важнейших направлений нашей внутренней и внешней политики

ЧАСТЬ II

Дорогие казахстанцы!
Уважаемые депутаты и члены Правительства!
Дамы и господа!

10 лет назад, в 1997 году, в первом Послании народу Казахстана было представлено видение будущего нашего общества и миссии нашего государства - Стратегия развития страны до 2030 года. Мы исходили из того, что должны четко знать и понимать, что хотим построить, какой должна быть главная траектория нашего развития. Мы были уверены, что, правильно определив наши приоритетные цели, выбрав соответствующие стратегии, проявив волю, терпение и целеустремленность, сможем успешно преодолеть любые препятствия, стоящие на нашем пути. И мы не ошиблись.

Сегодня можно с полной ответственностью заявить: Казахстан успешно завершил переходный этап и уверенно входит в качественно новый этап своего развития.

На повестке дня стоят принципиально более высокие общественные задачи, которые диктуются как логикой развития самой страны, так и более широким, глобальным контекстом. Современные вызовы и угрозы настоятельно требуют более динамичной модернизации всей системы социально-экономических и общественно-политических отношений, что позволит Казахстану сохранять свои лидирующие позиции на постсоветском пространстве и в Центральной Азии, стать одним из наиболее конкурентоспособных и динамично развивающихся государств мира.

В качестве главных приоритетов Нового этапа всесторонней модернизации Казахстана мною определены 30 важнейших направлений нашей внутренней и внешней политики.

1. Государственная политика, направленная на успешную интеграцию Казахстана в мировую экономику через определение и использование существующих, а также формирование новых конкурентных преимуществ

Первое направление – Выработка и реализация целостной стратегии, направленной на обеспечение устойчивого характера конкурентоспособности экономики.

Глобальная система мирового хозяйства – это отстроенный и отлаженный механизм, работающий по своим правилам. По этим правилам надо работать и нам. Нас не ждут на мировых рынках, но нам необходимо стать востребованными и закрепиться на них. Для этого необходимо:

Во-первых, проводить системный анализ, мониторинг и оценку основных отраслей экономики Казахстана, выходящих на внешние рынки с точки зрения уровня их экспортной прибыльности и факторов, определяющих ее. Это, прежде всего, высокая производительность, низкие накладные расходы, наличие недоступных другим странам ресурсов и материалов, высококвалифицированная рабочая сила, эксклюзивные технологии и т.д. Пока такая работа в полном объеме не выполняется.

Во-вторых , провести сравнительный анализ конкурентных производств и отраслей других стран, а также транснациональных корпораций, которые участвуют на тех же самых международных рынках; оценить факторы, которые приводят к отставанию казахстанских экспортеров и секторов экономики или, напротив, дают им сравнительные преимущества.

В-третьих, оценить плюсы и минусы конкретных экспортных отраслей и определить направления, где нужно поддерживать существующие преимущества, а где – устранять существующие проблемы.

При этом мы должны оценить эффективность уже предпринятых действий по развитию перспективных производств, в том числе для внутреннего рынка, и рассмотреть возможности развития их экспортного потенциала.

В-четвертых , исходя из такого системного анализа, мы должны разработать прорывные макропроекты, способные изменить структуру промышленности, имеющие значительную добавленную стоимость, мультипликативный эффект, экспортный и ресурсосберегающий потенциал.

В-пятых, важно организовать целенаправленную системную поддержку выхода казахстанского бизнеса на зарубежные рынки.

Поручаю Правительству выработать и реализовать целостную Стратегию достижения качественно нового уровня конкурентоспособности и экспортных возможностей экономики.

На этой основе следует подготовить соответствующую Программу действий, систему оценки промежуточных результатов и ее реализации в целом. Она должна содержать рекомендации для крупного, среднего и малого бизнеса, информацию о необходимых изменениях законодательства и реальных мерах государственного содействия конкретным отраслям, подготовленные совместно с Национальным союзом предпринимателей «Атамекен». Исходя из этих результатов, мы с можем разработать современные подходы к перспективной реструктуризации нашей экономики.

Координирующим и рабочим органом должен стать Национальный совет по конкурентоспособности и экспорту, который я поручаю создать Правительству.

Второе направление – Поиск, завоевание и создание казахстанских «ниш» в системе мирового хозяйства.

Во-первых, нужно расширять направления, где мы уже сейчас можем использовать свои достижения и успехи. При этом основное внимание следует сосредоточить на рынках России, Китая, Центральной Азии, Каспийского и Черноморского регионов.

Во-вторых , нужно форсировать поиск новых, а также рассмотреть, на первый взгляд, не особенно привлекательные или нетрадиционные экспортные «ниши». В эту работу можно вовлечь на взаимовыгодных условиях и наших внешних партнеров.

В-третьих, развитие в Казахстане новых производств, включая и высокотехнологичные, которые могут достичь уровня международной конкурентоспособности, поможет осваивать новые экспортные «ниши».

Например, в прошлом году, вы знаете, в Северном Казахстане мы открыли уникальное предприятие по производству биоэтанола, аналогов которому у наших соседей по СНГ нет.

В этом году начнется строительство первого интегрированного нефтехимического комплекса в Атырауской области, который позволит в дальнейшем развивать нефтехимические производства мирового уровня. А Атырауский НПЗ уже сегодня может выпускать бензин и дизтопливо, соответствующие европейским стандартам.

В-четвертых, мы должны проанализировать возможности создания и развития новых промышленных производств в приграничных районах, где соседние с нами государства уже создали торгово-промышленные, финансовые и сервисные структуры. Такие прорывные проекты могут быть связаны, например, с ростом экономики Китая и стран Юго-Восточной Азии. На границе с Китаем целесообразно создать предприятия, которые могли бы перерабатывать казахстанское сырье и снабжать китайские зоны беспошлинной торговли этой продукцией, а также энергоносителями, топливом и пр. В дальнейшем мы также смогли бы развивать там и сферу предоставления различных услуг – по перевозке, распределению товаров, материально-техническому снабжению, задействовав при этом возможности Международного центра приграничного сотрудничества «Хоргос» и создав торгово-экономическую зону «Хоргос-Восточные ворота».

Правительство и, в первую очередь, Министерство индустрии и торговли, а также государственные холдинги, обязаны разработать и запустить в действие программу расширения и освоения экспортных “ниш” казахстанскими товарами и услугами с ответственными рекомендациями для участников нашей экономики .

Третье направление – Участие в крупных и «прорывных» проектах.

Наши экономические достижения определили лидерство Казахстана в центрально-азиатской экономике.

Теперь у нас есть силы превратить Казахстан в «региональный локомотив» экономического развития и сделать его успешным “игроком” мировой экономики.

Во-первых. Правительство должно создать систему информирования наших компаний о перспективных региональных проектах и оказывать им содействие для участия в таких проектах и получения государственных контрактов на конкурсной основе. Это могут быть высокотехнологичные производства, инфраструктурные и другие проекты.

Во-вторых, нужно стимулировать сотрудничество наших крупных корпораций с транснациональными компаниями с целью развития конкретных “прорывных” проектов.

В-третьих, Казахстан будет развивать интеграцию региональных финансовых рынков вокруг финансового центра в Алматы, создавать товарно-сырьевые рынки в регионе на базе современных технологий международной торговли, например, зерновую биржу.

Поручаю Правительству, всем соответствующим органам и институтам, в том числе, госхолдингам, создать благоприятные условия для преобразования Казахстана в региональный «центр по обеспечению товарами и услугами», но главное, предпринять конкретные меры для обеспечения участия казахстанских компаний в крупных региональных экономических проектах.

Четвертое направление – Фокусирование деятельности госхолдингов и организация их работы в соответствии с международными стандартами.

Нельзя допустить, чтобы наши госхолдинги превратились в неуправляемые многопрофильные конгломераты, которые, в большинстве случаев, неконкурентны на международном рынке. Надо избежать и опасности их превращения в банальные финансовые «кормушки», имеющие определенную систему льгот. Следует также обратить внимание на то, чтобы госхолдинги не подменяли деятельность входящих в них национальных компаний и организаций, а напротив - консолидировали на новом уровне эту экономическую деятельность, преодолели дублирование функций, непродуктивную внутреннюю конкуренцию и их закрытость, увеличили их эффективность и прозрачность.

В первую очередь, госхолдинги должны занять свое ведущее место в обеспечении конкурентоспособности и реализации национальной стратегии, направленной на успешную интеграцию Казахстана в мировую экономику.

Во-первых, поручаю госхолдингам и соответствующим государственным органам провести критический анализ уже имеющихся аналитических, маркетинговых и технологических наработоки определить последующие действия с указанием конечных результатов и сроков их достижения. Формирование “ниш” для наших экспортерови полноценной международной интеграциитребует своевременных четких задачи плана реализации конкретных «прорывных» проектов.

Во-вторых, госхолдинги должны активно работать с международными компаниями по созданию совместных проектов, а также содействовать их вхождению в Казахстан. Особенно важна для нас совместная работа в несырьевых секторах.

В-третьих, госхолдинги должны играть свою роль в диверсификации экономики, вовлекать в этот процесс, стимулировать и поддерживать казахстанский малый и средний бизнес.

В-четвертых, для решения таких задач нужно выработать план реструктуризации госхолдингов как единого организма, а также создать соответствующие целенаправленные, полноценно функционирующие, эффективные, гибкие и прозрачные внутренние структуры. В этой связи целесообразно провести функциональный анализ, анализ эффективности и профилирования структур, составляющих каждый госхолдинг, и затем определить - какие активы остаются под управлением каждого госхолдинга, и как они будут развиваться, а какие вывести в конкурентную среду.

“Самрук”

Во-первых, основная задача “Самрука” – управляя предприятиями государственного сектора экономики, обеспечить увеличение их стоимости.

Во-вторых, поручаю руководству “Самрука” ускоренными темпами проработать единуюстратегию своего развития, определяющую деятельность входящих в него госкомпаний.

В-третьих, “Самрук” должен использовать свои возможности и ресурсы для выполнения тех задач и проектов, которые дадут конкурентные преимущества всем отечественным потребителям инфраструктурных услуг, соответствующим секторам экономики на внешних рынках. Т.е. предприятия и население, в конечном итоге, должны получить, безусловно, более качественные и, по возможности, недорогие энергетические, железнодорожные, телекоммуникационные и бытовые услуги.

В-четвертых, “Самрук” должен разработать четкую схему привлечения средств накопительных пенсионных фондов, институтов развития и частных инвесторов, как казахстанских, так и иностранных, для обеспечения своей стратегии.

“Казына”

“Казына” должна сформулировать и проводить общую стратегию деятельности всех институтов и организаций, входящих в ее состав.Цель для всех должна быть едина – обеспечение содействия и стимулов для повышения конкурентоспособности и экспортных возможностей малого, среднего и крупного бизнеса Казахстана, обеспечение международных “прорывов” и благоприятных условий формирования экспортных “ниш”, развития инфраструктуры.

Во-первых, Фонд “Казына” должен обеспечить предоставление современных услуг для развития конкурентоспособности и поддержки экспорта самых перспективных предпринимателей и производств - от финансирования прикладных исследований до продвижения казахстанских товаров на зарубежные и внутренние рынки. Фонд должен стать оператором государства по вопросам сервисной поддержки экспорта.

Во-вторых, “Казына” должна определить, как она может стимулировать внедрение новых технологий и развитие прикладной наукив целях повышения конкурентоспособности и экспортных возможностей приоритетных секторов экономики и соответствующих компаний.

В-третьих, целесообразно, чтобы Фонд “Казына” содействовал нашим передовым предприятиям и, главным образом, не добывающей промышленности в улучшении условий для их торговли за рубежом и расширении их экспортного доступа,в том числе через структурирование финансирования, экспортные кредиты, экспортное страхование и т.д.

В-четвертых, необходимо всесторонне осмыслить процесс венчурного финансирования новых производств на конкурсной основе, которые завоевали бы свою нишу на международном рынке и прочно сохраняли там свои позиции. Сегодня «Казына» должна располагать широким набором инструментов для создания новых конкурентоспособных производств и секторов экономики Казахстана.

В-пятых, одним из важных направлений деятельности Фонда должно стать привлечение соответствующих международных компаний в совместные производства с экспортным потенциалом.

В-шестых, Фонд должен активно привлекать отечественный и зарубежный бизнес в созданные специальные экономические и индустриальные зоны, технопаркиисключительно экспортной направленности.

В-седьмых,необходимо создание в этом году Фонда фондов, в том числе с зарубежными финансовыми институтами.

“КазАгро”

Аналогичные подходы должны быть также положены в основу работы Национального холдинга “КазАгро”.

Во-первых, основная задача “КазАгро” – системно решать вопросы повышения уровня производительности сельского хозяйства, предотвращения деградации земель, укрепления эффективности использования водных и других природных ресурсов страны из-за использования, в том числе, устаревших агротехнологий, медленного развития аграрной науки, а также разрозненности мелких крестьянских хозяйств.

Во-вторых, «КазАгро» в рамках поставленных задач должен провести качественный анализ всех отраслей нашего сельского хозяйства, определить ниши, которые необходимо развивать в первую очередь. Например, существует новый рынок сельхозпродуктов, который активно развивается в мире – это экологически чистые продукты, новые производства, и т.д.

В-третьих, «КазАгро» необходимо в ближайшее время разработать и реализовать системы финансирования существующих и новых сельхозпроизводителей, имеющих экспортных потенциал. Такое финансирование должно быть целенаправленным и предусматривать замену устаревших агротехнологий и создание высокотехнологичной агропромышленности. Возможно, в этот процесс необходимо привлечь банки второго уровня в качестве операторов.

Одной из главных задач всех госхолдингов, входящих в них нацкомпаний и других организаций, остается упорядочение их деятельности через внедрение международной практики корпоративного управления, подотчетности и прозрачности.

Они должны стать моделью корпоративного поведения для всего бизнеса Казахстана.

Во-первых, работа госхолдингов должна строиться в соответствии с Кодексом корпоративного управления.

Во-вторых, необходимо повысить уровень прозрачности деятельности госхолдингов. Общество должно располагать информацией о стратегиях этих компаний, структуре их собственности, результатах финансово-хозяйственной деятельности и т.д.

В-третьих, хозяйственная деятельность госхолдингов, подбор персонала и т.д. должны осуществляться на основе прозрачныхконкурсных процедур.

В-четвертых, для проведения стратегии и осуществления эффективного контроля над управлением, финансами и результатами деятельности следует обеспечить эффективную работу Советов директоров.

В-пятых, мы ожидаем, что ежегодный аудит результатов работы госхолдингов, который будет проводиться с привлечением независимого аудитора с безупречной репутацией, будет содействовать обеспечению четкой системы прозрачности и публичной оценки деятельности данных холдингов.

Такие принципы должны определять работу всех госхолдингов.

Поручаю руководству госхолдингов не позднее августа 2007 года представить для утверждения Президенту концепции своего развития и новой структуры. После утверждения стратегии и структуры, “Самрук”, “Казына”, “КазАгро” должны приступить к реализации поставленных задач, а их руководители будут лично ответственны за результаты.

Пятое направление – Значительное повышение эффективности и макроэкономической отдачи добывающего сектора

Мы намерены и далее проводить ответственную и взаимовыгодную энергетическую политику.

Дальнейшее развитие углеводородного сектора, привлечение иностранных и местных инвесторов нужно напрямую увязывать с диверсификацией экономики и через эту призму решать важнейшие задачи по созданию новых перспективных производств.

Правительство должно поставить вопрос перед крупными инвесторами, работающими с нашими природными ресурсами, о большем и конкретном их вкладе в индустриализацию Казахстана, инициировав при необходимости соответствующий проект Закона.

Прежде всего,мыисходим изнациональных приоритетов Казахстана. При этом обеспечиваем стабильность, предсказуемость и долгосрочность интересов наших соседей и международных партнеров.

Пришло время разработать целостную стратегию дальнейшего укрепления позиций Казахстана в региональном энергетическом пространстве.

Во-первых, Правительство, совместно с госхолдингами, должно предпринять конкретные меры по стимулированию иобеспечениюдоступа казахстанских экспортеров энергии на международные рынки.

Во-вторых, Правительство должно сформулировать новую стратегию газовой отрасли и создать законодательную базу для ее реализации.

В-третьих, для обеспечения бесперебойных энергетических поставок вступить в интенсивные переговоры с нашими соседями и убедить их, что целесообразно создать в Центральной Азии комплексную систему энергетических сетейгосударств региона, а также Совет по энергетической безопасности, который способствовал бы созданию рыночной системы, обеспечивающей региональную и международную энергетическую безопасность. Это в интересах всех стран региона.

В-четвертых, необходимо сформировать эффективную законодательную базу для разумного использования наших природных ресурсов и решения проблем загрязнения окружающей среды, бесконтрольного ввоза устаревших и «грязных» технологий, неэффективного использования возобновляемых ресурсов и т.д.

Необходимо ужесточить контроль за соблюдением природоохранного законодательства при освоении нефтяных месторождений на шельфе Каспия. Правительству следует проработать вопрос внедрения международных сертификатов по принципу «Зеленая нефть», который обязывает соблюдать жесткие экологические стандарты при добыче углеводородов.

Главный вопрос развития нашей энергетики и нефтехимии – повышение прибыльности этих секторов через увеличение добавленной стоимости энергопродуктов. Особенно эффективным должно быть управление приоритетными секторами – нефтехимией, газовыми ресурсами, экспортными энергомаршрутами.

Во-первых,Министерство энергетики и минеральных ресурсов должно создать и реализовать программы по модернизации и переоснащению нефтегазоперерабатывающих предприятий, созданию новых нефтехимических производств.Мы должны развивать производства с высокой добавленной стоимостью, сопутствующие и смежные производства в нефтегазовом секторе.

Правительству необходимо укомплектовать это Министерство кадрами современного типа, способными профессионально решать серьезнейшие вопросы энергетики – основной отрасли экономики страны на данном этапе.

Во-вторых, Министерство энергетики, совместно с другими государственными органами, должно подготовить программу практических мер по переходу на энергосберегающие технологии.Внедрение таких технологий и программ сбережения и рационального использования природных ресурсов нужно реализовать, соблюдая принципы оптимального сочетания экономических, социальных и экологических факторов. Такая программа может предусматривать, например, введение жесткого государственного контроля за размещением и утилизацией отходов энергетического производства и потребления, выполнение предпринимателями контрактных обязательств по соблюдению экологических норм, внедрение малоотходных технологий и т.д.

В-третьих, до конца года Министерство энергетики и минеральных ресурсов должно подготовить новую стратегию развития, направленную на сбалансированную добычу и экспорт в нефтяной и газовой отрасли и, в то же время, на разведку и поиск новых месторождений углеводородов и новых методов использования нефтегазовых ресурсов.

В-четвертых, необходимо совершенствовать законодательную базу и осуществлять комплексный мониторинг недропользования и исполнения обязательств недропользователей. Правительство должно исключить бюрократические проволочки, сократить перечень разрешительных документов и упростить порядокпредоставления прав недропользователям.

В-пятых, Правительству следует совершенствовать системы контроля контрактных обязательств крупных предприятий по выполнению социальных обязательств и замещению квалифицированной иностранной рабочей силы казахстанскими специалистами.

Шестое направление – Новый уровень устойчивости и конкурентоспособности финансовой системы в условиях либерализации

Во-первых, наши банки должны быть подготовлены к конкурентной борьбе и на местном рынке, и в региональных, и в международных проектах. Ряд ограниченийпо доступу нерезидентов к нашей финансовой системе мы исключили в рамках переговорного процесса по вступлению Казахстана в ВТО.

Во-вторых, следует создать условия для оказания рыночно оправданной поддержки перспективным секторам экономики со стороны банковской системы Казахстана и усилить банковское присутствие в региональных экономических проектах, в том числе в рамках государственно-частного партнерства.

В-третьих, решить важный вопрос о привлечении капитала сильных банков второго уровня для реализации проектов национального масштаба, особенно энергетических,инфраструктурных и прорывных.

В-четвертых, надо также еще раз вернуться к вопросу снятия необоснованных ограничений в сфере движения капитала. Этот вопрос нужно рассматривать с учетом необходимости поддержания оптимального совокупного внешнего долга Казахстана. Наши банки слишком много рассчитывают на внешнее финансирование, что может привести к неконтролируемому росту совокупной внешней задолженности страны.

В-пятых, нам нужно создать эффективно работающий фондовый рынок. Его развитие невозможно без привлечения населения к активному инвестированию своих сбережений в ценные бумаги. Нужно провести широкомасштабную работу по соответствующему обучению населения азам инвестиционной грамотности.

В-шестых,фактором развития системы электронной торговли станет дальнейшее совершенствование законодательной основы для расширения инфраструктурыэлектронных банковских услуг.

Правительство совместно с Агентством финансового надзора должны подготовить стратегию и необходимое законодательное обеспечение для проведения вышесказанной работы.

Седьмое направление – Вступление в ВТО на выгодных для Казахстана условиях

Укрепление конкурентных позиций Казахстана в глобальной экономике во многом будет определяться его вступлением во Всемирную торговую организацию. Эту задачу мы последовательно решаем уже несколько лет и близки к завершению.

Во-первых, для учета национальных интересов Казахстана до конца года необходимо привести законодательство Казахстана в соответствие с нормами обязательных соглашений ВТО.

Во-вторых, в процессе вступления Казахстана в ВТО Правительство должно отстоять приемлемый уровень внутренней государственной поддержки аграрного сектора и реализовать соответствующие адаптационные меры по подготовке промышленных предприятий к эффективному функционированию в условиях ВТО.

В-третьих, нужно выработать реальные, действенные и системные меры по совершенствованию таможенного администрирования и обеспечению профессионального соответствия специалистов таможенной службы современным требованиям. Мы должны проводить политику открытости экономики, снижения таможенных барьеров между странами региона и установления единого уровня внешних тарифов в регионе. На эти и другие цели нашей таможенной системе государство в последние годы выделяет значительные суммы.

В-четвертых, нужно ускорить процесс перехода всех юридических лиц на международные стандарты финансовой отчетности.

В-пятых, Правительство совместно с Союзом “Атамекен” должны в ближайшее время подготовить для наших промышленников и предпринимателей из всех секторов экономики соответствующие рекомендации.

2. Государственная политика, направленная на управление ростом и устойчивостью экономики Казахстана через диверсификацию, инфраструктурное развитие и создание основ высокотехнологичной дальнейшей индустриализации

Восьмое направление – Диверсификация экономики и развитие несырьевого сектора

Правительство должно уделить особое внимание реализации «прорывных» инвестиционных проектов в приоритетных несырьевых секторах экономики.

Мы должны перейти от “роста накоплений” к “управлению ростом”,чтоозначает, прежде всего, проведение инвестиционной политики, направленной на развитие инфраструктуры и дальнейшей индустриализации экономики Казахстана.

Во-первых, Правительство должно создать условия для развития новых технологичных и системообразующих производств с реальным мультипликативным эффектом. Такие производства могут включить, например, нефтегазовое машиностроение; производство специальных сплавов; производство биохимической и нефтехимической продукции; перерабатывающих производств пищевой, текстильной, сельхозпродукции, производство строительных материалов и другие.

Во-вторых,в области аграрной политики Правительство должно реализовать программы устойчивого развития агропромышленного комплекса за счет роста производительности и доходности его отраслей, развития национальных конкурентных преимуществ отечественной продукции.

В-третьих, совершенствовать законодательную базу и осуществлять комплексный мониторинг недропользования и исполнения обязательств недропользователей.

В-четвертых, Правительство должно подготовить действенные меры по развитию казахстанского сервисного рынка в сферах недропользования, машиностроенияи тяжелой индустрии.

Поручаю Правительству и госхолдингам в диалоге с Союзом предпринимателей “Атамекен” сформулировать требования и рекомендации для крупнейших компаний по формированию их стратегий индустриальной диверсификации.

Девятое направление – Проведение единой государственной стратегии, направленной на внедрение высоких технологий и поддержку инноваций

Во-первых, нужно активно и продуманно осуществлять трансферт технологий, исходя из наших конкурентных преимуществ. Следует содействовать созданию сети конструкторских бюро и проектных организаций, которые будут осуществлять как импорт готовых технологий и их доработку, так и внедрение отечественных научных разработок в производство.

Во-вторых,нужно создать структуры по поддержке финансирования проектов в сфере высоких технологий, в том числе, на основе венчурного финансирования.Нельзя допускать, чтобы лучшие разработки казахстанских ученых «уходили» за рубеж.

В-третьих,необходимо стимулировать инновационную активность казахстанского бизнеса. Наибольшие усилия в научно-исследовательской и конструкторской деятельности должны приходиться на частный сектор.

В-четвертых,необходимо систематизировать государственный заказ на исследовательские работы с тем, чтобы результаты этих работ были востребованы реальным сектором экономики.

В-пятых,нужно содействовать развитию технологического сектора, укрепляя защиту интеллектуальной собственности и торговых марок. Необходимо создать банк инноваций и патентов, доступных для ознакомления и финансирования. Это - задача «Казыны».

Десятое направление – Формирование и начало работы региональных центров экономического роста и конкурентоспособности.

Координированное формирование региональных центров и “точек” экономического роста и конкурентоспособностиза счет приоритетного развития городов-лидеров, обладающих значительным экономическим потенциалом, играет важную роль в обеспечении регионального развития. Правительству нужно определить такие центры, изучив их возможности для развития в качестве центров роста экономики страны в целом.

Важнейшим центром экономического роста стала, конечно же, наша столица Астана, превратившись всего лишь за десятилетие из провинциального города в современный мегаполис с огромными возможностями, причем не только для казахстанцев.

Нам надо и далее развивать эти возможности, если мы хотим реально конкурировать с признанными столицами мира.

Во-первых, надо приступить к строительству, по крайней мере, двух новых центров Астаны- на правом и на левом берегу в юго-восточном направлении.

Во-вторых, важно ускорить темпы строительства нового научного комплекса Национального центра биотехнологий в Астане.

В-третьих, Правительство должно продолжить реализацию программы по созданию медицинского кластера в Астане на базе вновь вводимых республиканских научных инновационных медицинских центров мирового уровня.

В-четвертых, в Астане необходимо создать Евразийский центр воды, призванный в комплексе решать вопросы исследования и охраны водных ресурсов на континенте.

Поручаю акиму г. Астаны и Правительству определить конкретные индикаторы социально-экономического развития, которые могут быть достигнуты в среднесрочном и долгосрочном периодах.

Актуален вопрос о социально-предпринимательских корпорациях.

Мы поставили цель добиться пространственной интеграции Казахстана, обеспечив развитие инфраструктуры, мобильность трудовых ресурсов и рост конкурентоспособности регионов, и на их основе сформировать «точки роста».

Во-первых, эту задачу надо реализовать с учетом преобразования Казахстана в региональный “экономический локомотив” и центр современных услуг и высокотехнологичной индустрии. Используя процесс консолидации государственного и частного секторов, нужно создать конкретные “центры роста” на основе целевых региональных планов развития – например, г. Астаны, Акмолинской и Карагандинской областей с учетом уже созданной СПК «Сарыарка».

Во-вторых, такие “центры экономического роста” должны быть обеспечены всей необходимой социальной инфраструктуройс акцентом на образование – дошкольное, среднее и профессионально-техническое.

В-третьих, “полюсы роста” нужно также создавать на основе развития сети социально-предпринимательских корпораций (СПК). Их деятельность предполагает реализацию инвестиционных и инновационных проектов в аграрном, транспортно-логистическом и других секторах. Правительству следует передать в СПК необходимую государственную собственность и активы, решать вопросы развития корпораций с участием предпринимателей.

Правительство и акимы должны совместно подготовить конкретные предложения по размещению промышленных предприятий и индустриальных зон в этих центрах с учетом наших планов по развитию промышленности, торговли и высоких технологий.

Одиннадцатое направление – Развитие стратегической инфраструктуры на основе государственно-частного партнерства, а также повышение качества управления в этой сфере

Поручаю Правительству совместно с акимами подготовить план развития современной инфраструктуры, подчиненный задачам:

•  нашей интеграции в международный инфраструктурный рынок;

•  развития центров экономической активности регионов;

•  технологическоговзаимодействиямежду различными видами транспорта;

•  снижения издержек для бизнеса и граждан.

Для его реализации мы должны активно использовать возможности государственных холдингов и формировать механизм инфраструктурного развития на основе государственно-частного партнерства.

Во-первых,нам нужно целенаправленно поддерживать, обновлять и расширять транспортную инфраструктуру.Мы должны максимально использовать транзитный потенциал страны, а для этого нам нужно интегрировать нашу транспортную систему в мировую.

Во-вторых,необходимо активно развивать сферу авиационных перевозок. Нам следует привести инфраструктуру наших аэропортов и авиационную отрасль к требованиям национальной экономики и международного уровня. Необходимо создать все условия для развития конкуренции на местном авиарынке, чтобы повысить качество, безопасность авиауслуг и снизить их стоимость. Воздушный транспорт должен стать доступнее для граждан.

Соответствующая программа развития этой инфраструктуры должна быть разработана до конца 2007 г.

В-третьих,речь идет о необходимости модернизации сети железных дорог страныпутем поэтапного перевода железнодорожных перевозок и управления ими на рыночную основу. Следует также начать создание и расширение сети железнодорожных транспортно-логистических центров, соответствующих нынешнему и будущему уровню спроса на такие транспортные услуги. Железнодорожная отрасль должна соответствовать мировым стандартам безопасности, скорости доставки и обслуживания, а тарифы - соответствовать обоснованным требованиям отрасли.

Министерство транспорта и коммуникаций совместно с госхолдингом «Самрук» должны пересмотреть действующие Правила перевозок на железнодорожном транспорте и разработать новые, соответствующие более высокому уровню развития экономики.

В-четвертых,предстоит провести системную работу по демонополизации и развитию свободной конкуренции в отрасли телекоммуникаций. Нужно, наконец, завершить работу по ребалансу тарифов, чтобы в эту сферу пришли и другие инвесторы. Необходимо создать условия для снижения стоимости интернет-услуг, увеличивая, тем самым, проникновение мировой сети в наши школы, предприятия и дома.

В-пятых,нам нужно столь же ответственно подходить к развитию инфраструктуры водного транспорта. Интенсивное освоение Каспийского шельфа требует новых портов и морских транспортных судов. Целесообразно реализовать программы создания новых мощностей судостроительной верфи и модернизации существующих морских и речных портов.

В-шестых, развитие автотранспортной инфраструктуры. В прошлом году началась реализация Программы развития автодорожной отрасли до 2012 года. На финансирование автодорожной отрасли впервые государство выделяет почти 10 млрд. долларов США. Развитие этой инфраструктуры также повысит безопасность движения и снизит дорожный травматизм.

Правительство должно в течение полугода подготовить стратегию для приведения основных автодорог международного значения в соответствие с международными стандартами. Кроме того, в рамках развития транспортно-логистического кластера должна быть построена автомобильная дорога по территории Казахстана, соединяющая Западную Европу с Западным Китаем.

Нам также нужно ускоренно расширять сети дорог местного значения, улучшая доступ к самым отдаленным населенным пунктам Казахстана.

Двенадцатое направление – Развитие электроэнергетических ресурсов и создание основ атомной энергетики

На сегодняшний день наиболее актуален вопрос обеспечения электроэнергией Южно-Казахстанской, Карагандинской, Актюбинской, Костанайской областей и города Алматы.

Во-первых, необходимо сбалансировано решать проблему распределения электроэнергии между энерго-избыточными и энерго-дефицитными регионами с привлечением мощностей стран-соседей и переходить на энергосберегающие технологии.

Во-вторых, необходимо последовательно модернизировать электроэнергетическую отрасль,решать проблемы износа и нехватки мощностей,создать условия для развития новых производств, расширения и реконструкции действующего оборудования и сетей передачи электроэнергии.

В-третьих, диверсификация источников энергии требует развития атомной энергетики с целью обеспечения ресурсов для устойчивого развития всей территории страны. Необходимо осуществить разработку технико-экономического обоснования строительства атомной электростанции в Казахстане.

В-четвертых, необходимо рассмотреть возможность создания энергетической биржи, по примеру Норвегии и Швеции, с сопредельными государствами в рамках энергетического союза.

Поручаю Министерству энергетики и минеральных ресурсов до конца 2007 года разработать комплекс мер по наращиванию мощностей существующих электростанций,строительству новых генерирующих мощностей и оптимизации электропроводной сетис тем, чтобы решить энергетические потребности регионов. Нужны, наконец, конкретные шаги и системность в решении проблемы энергообеспеченности юга страны.

Важными направлениями работы должны стать также экономические и административные меры, направленные на стимулирование эффективного использования электроэнергии, а также на разработку механизмов внедрения в энергетическую отрасль энергосберегающих технологий, том числе и наукоемких.

Тринадцатое направление – Последовательные действия по поддержке малого и среднего бизнеса

Во-первых,Правительство должно проанализировать где и почему появляются законодательные, административные и бюрократические преграды на пути деловой инициативы, максимально сократить их, а также исключитьнеобоснованную отчетность малых и средних бизнес-структур перед государством. Нужно также совершенствовать налоговое законодательство, чтобы оно в полной мере стимулировало развитие предпринимательства, а также способствовало выходу бизнеса “из тени”.

Во-вторых, мы должны закончить работу по созданию справедливой конкурентной среды иравных условий всем экономическим игрокам. Поручаю Правительству провести комплексную ревизию антимонопольного законодательства и создать четкие механизмы выявления фактов ограничения конкуренции и сговора между участниками рынка, предотвращения “скрытой” монополизациибазовых отраслей нашей экономики, а также соответствующие рекомендации о применении штрафных санкций.

В-третьих, мы должны максимально сократить сферы естественных монополий, нам необходимо обновить действующие и разработать новые программы реструктуризации и развития конкурентных отношений в соответствующих отраслях. В целях регулирования и контроля секторов экономики с сохранившимися естественными монополиями, а это – телекоммуникации и аэронавигация, железнодорожный транспорт и порты, электроэнергетика, нефте- и газопроводный транспорт, а также жилищно-коммунальная сфера – необходимо создать независимые отраслевые регуляторы. Эти структуры, возглавляемые коллегиальными органами, совместят функции тарифного и технического регулирования.

В-четвертых,совершенствовать процесс создания новых предприятий и компаний. Например, в рамках системы «одного окна» нужно создать такие условия, чтобы предприниматель мог зарегистрировать фирму в течение двух-трех дней.

В-пятых,для устойчивого и динамичного экономического роста нам необходимо активнее использовать ресурсы государства и госкомпаний как катализатора создания спроса на продукты и услуги высокого качества малого и среднего бизнеса Казахстанана публичной и конкурсной основе.

В-шестых,целесообразно разработать специальные программы для развития новых производств на прозрачной и публичной конкурсной основе, где лучшие бизнес-идеи получат финансовую и техническую поддержку для формирования нового бизнеса, например, для покрытия юридических и консультационных затрат. Это задача, полагаю, для Фонда “Казына”.

Четырнадцатое направление – Скорейшее и повсеместное внедрение технических стандартов, соответствующих международным требованиям.

Полноценное участие Казахстана в конкуренции на международном экономическом поле потребует выполнения международных технических стандартов.

Техническая стандартизация должна рассматриваться не только как инструмент обеспечения качества продукции и услуг, но и как обязательное условие обеспечения конкурентоспособности наших товаров и услуг в глобальной экономике.

Стандартизация казахстанской экономики должна проводиться на основе последних достижений науки, техники и практического опыта и определять оптимальные решения многих общеэкономических, отраслевых и внутрипроизводственных задач.

Поручаю Министерству индустрии и торговли:

во-первых, проанализировать результаты уже имеющихся наработок исполнения закона о техническом регулировании;

во-вторых, в течение шести месяцев перевести работу по внедрению порядка и правил международной стандартизациив практическую плоскость.

Пятнадцатое направление – Укрепление института частной собственности и контрактных отношений.

Хочу еще раз сделать специальный акцент на необходимости продолжения работы по реализации целостной программы по всемерному укреплению института частной собственности и контрактных отношений.

Во-первых. Развитие правовой базы и правоприменительной практикив этой области, безусловно, относится к числу первоочередных задач. Поручаю разработать соответствующий пакет законодательных актов. Полагаю, что скоро будут приняты законопроекты «О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним» (новая редакция), «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним».

Во-вторых, надо воспитывать уважение к институту частной собственности и контрактным отношениям на всех уровнях, в том числе используя все возможные рычаги государства, образовательной, судебной системы, и т.д. Я также рассчитываю на конструктивную роль наших институтов гражданского общества, поскольку укрепление института частной собственности есть одновременно и создание основ для гарантий прав и свобод человека.

В-третьих – Правительство должно предпринять соответствующие меры для совершенствования контрактных отношений, четко определяющих правила государственно-частного партнерства.

Шестнадцатое направление – Формирование основ дальнейшей индустриализации Казахстана.

Управление ростом экономики мы должны обеспечивать на основе политики дальнейшей индустриализации Казахстана, отвечающей современным требованиям международного рынка.

Во-первых,нужно провести анализ, оценив в полном объеме масштаб проблемы оснащения экономики производственными мощностями и износа основного капитала в странеи подготовить конкретную программу действий, направленную на коренное обновление капитального оборудования, производственной инфраструктуры и технологических процессов.

Во-вторых, определить наиболее приоритетные отрасли и предприятия и систему первоочередных мер по их индустриализации на современной основе.

В-третьих, разработать инструменты государственного стимулирования частного сектора, который должен играть ведущую роль в процессе дальнейшей индустриализации.

Поручаю Правительству до конца 2008 года в развитие индустриально-инновационной Стратегии провести работу, органично связанную со Стратегией достижения качественно нового уровня конкурентоспособности и экспортных возможностей экономики.

3. Государственная политика, направленная на обеспечение международных стандартов образования и профессиональной переподготовки, соответствующих динамике и перспективам развития рынка труда.

Семнадцатое направление – Приближение системы начального и среднего образования, а также переподготовки кадров к мировым стандартам.

Мы должны добиться предоставлениякачественных услуг образования по всей стране на уровне мировых стандартов.

Во-первых, ликвидировать 3-х сменное обучение. Уже в ближайшие три года надо построить на основе государственно-частного партнерства 100 новых школ в регионах Казахстана.

Во-вторых, создать единую систему оценки эффективности обучения, уровня знаний и умений каждого обучаемого.

В-третьих, развивать практику обучения в режиме он-лайн и создавать в стране учебное телевидение.

В-четвертых, ввести в учебные планы дополнительные часы или предметы по естественным наукам, в первую очередь, математике и информатике. Предусмотреть также создание системы специальных классов естественнонаучного профиля. Правительство должно разработать механизмы для привлечения необходимых инвестиций в этом направлении.

В-пятых, привлекать в школы зарубежных преподавателей английского языка. Нужно добиваться того, чтобы любая среднестатистическая школа могла предоставить возможность детям обучаться иностранному языку на самом высоком уровне.

В-шестых , подумать о внедрении системы государственных конкурсов на присуждение грантов школам с высокими показателями работы, которые будут предоставляться, например, в форме финансирования стипендий для учащихся из малоимущих семей. Это позволит им в дальнейшем получить образование в более престижных и передовых образовательных учреждениях.

Особо внимательно стоит изучить вопрос совершенствования системы оценки и вознаграждения работы лучших преподавателей.

Восемнадцатое направление – Внедрение аттестации учебных заведений на уровне международных стандартов, приоритетное развитие точных и инженерных наук в сфере высшего образования.

Во-первых, Правительство должно ввести систему аттестации учебных заведений на уровне международных стандартов, позволяющую объективно оценивать качество образования в каждом ВУЗе. Следует подумать также о привлечении авторитетных агентств для международной аккредитации организаций высшего образования.

Во-вторых, в рамках структурного реформирования науки целесообразно ряд академических научных учреждений объединить с передовыми вузами, что может послужить основой для создания университетов, объединяющих образовательную и научно-исследовательскую работу.

В-третьих, Правительство должно разработать соответствующую нормативную правовую базу для развития специализированных программ обучения и научно-прикладных центров точных и инженерных наук.

В-четвертых, Министерство образования и науки и другие соответствующие структуры Правительства должны подготовить программу развития научно-технического обучения и контролировать ее реализацию на принципах укрепления межотраслевой координации научных, конструкторских и технологических работпри эффективном использовании финансовых средстви преодолении дублирования научных и прикладных исследований.

В-пятых, нам следует активнеепривлекать иностранные государственные институты развития и академические центры,а также поощрять вовлечение и инвестиции частного сектора в математическое и научное образование.

В-шестых, составной частью стратегии увеличения численности квалифицированного преподавательского состава и инженерно-педагогических кадров должно стать активное привлечение иностранных ученых и преподавателей в те сферы образования, которые представляют для нас наибольший интерес.

В-седьмых, предстоит создать специализированные направления обучения, которые сфокусировались бы на информационных технологиях и новых формах распространения информации.

Девятнадцатое направление – Формирование основ "умной экономики".

Практически все успешные современные государства, активно интегрированные в систему мирохозяйственных связей, сделали ставку на «умную экономику». А для ее создания следует, прежде всего, развивать свой «человеческий капитал».

На начальном этапе мы должны обратить внимание на следующее:

Во-первых, ввести требования и сформировать соответствующую инфраструктуру для регулярного обновления общедоступной базы знаний, необходимых для нашей новой экономики в соответствии с уровнем мирового технологического развитияв целом.

Во-вторых, оказывать прямую поддержку в создании инновационно - образовательных консорциумов для реализации образовательных программ и проведения научно-прикладных исследований.

В-третьих,расширять практику совместного участия научно-исследовательских институтов и вузов в конкурсах на получение заказов государства или частного секторана научно-исследовательские и опытно-конструкторские работы, грантов, совместных научных изданий и др.

В-четвертых, рекомендовать компаниям-поставщикам новых технологий обязательное обучение казахстанского персонала для работы с этими технологиями.

В-пятых, необходимо создать соответствующие предпосылки, чтобы предприниматели были заинтересованы в научно-технологической обеспеченности и конкурентоспособности частного сектора. Следует также четко контролировать исполнение контрактных обязательств предпринимателей по обучению казахстанских специалистов.

4. Современная социальная политика: в центре внимания запросы и нужды людей и создание рабочих мест

Два года тому назад мы взяли курс на последовательную социальную модернизацию. И мы многого достигли.

Главное для нас – создать казахстанцам все необходимые условиядля реализации важных и понятных жизненных принципов:

•  обеспечение семьи;

•  владение жильем;

•  образование детей;

•  укрепление здоровья;

•  формирование сбережений к пенсии.

Из нашего предыдущего опыта и из опыта других стран мира мы должны сделать два принципиальных вывода.

Первый.Социальная поддержка населения со стороны государства может быть эффективна только в том случае, если она носит целевой и адресный характер.Государство обязано и фактически берет на себя ответственность за поддержку лишь тех членов общества, которые действительно нуждаются в этой помощи – а это, прежде всего, дети, многодетные матери, ветераны, инвалиды.

Второй. Самой действенной социальной политикой была и остается политика мотивации к производительному труду и создание новых рабочих мест .Нам нужно, прежде всего, создать реальные стимулы для возвращения к труду людей, по той или иной причине потерявших работу, предоставить им возможность получить новую профессию . Кроме того, в молодежной среде нам необходимо возобновить популяризацию и активную пропаганду рабочих специальностей, особенно в промышленности.

Двадцатое направление – Последовательная политика в сфере обеспечения доступности жилья и развития рынка недвижимости.

Во-первых, Правительство должно проанализировать и по возможности ускорить реализацию Программы в жилищно-коммунальной сфере в таких направлениях, как: развитие строительной индустрии, строительство комплексов доступного арендного жилья, обеспечение прозрачности процедур выделения земельных участков, стимулирование развития индивидуального жилищного строительства.

Во-вторых, продолжает оставаться нерешенным вопрос повышения качества строительства и обслуживания строительных объектов путем перехода на международные стандарты качества.

Перед Правительством и соответствующими министерствами стоит важная задача по созданию реального, конкурентного и прозрачного рынка недвижимости в стране. Этот рынок должен обеспечить населению наиболее благоприятные условия доступа к жилью, даст покупателю возможность иметь полную информацию об условиях и ценах сделок, а финансовым организациям – развивать эффективные кредитные инструменты.

В-третьих, административные и законодательные требования в сфере операций с недвижимостью нужно сделать проще и понятнее. Необходимо также решить вопрос об упрощении процедур по оформлению земельных участков, а также прозрачности процедуры их предоставления.

В-четвертых, необходимо принять меры по совершенствованию системы государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним, а также разработать эффективные методики оценки недвижимого имущества.

В-пятых, нужно оценить возможности создания дополнительных стимулов для широкомасштабного строительства жилья.

В-шестых, Правительство должно проанализировать тенденции на международных рынках недвижимости и создать на основе лучшего международного опыта эффективные инструменты для финансирования дальнейшего строительства арендного жилья и стимулирования индивидуального жилищного строительства.

В-седьмых, создать законодательную основу для стимулирования страховых компаний, предоставляющих услуги, связанные с ипотечным кредитованием.

Двадцать первое направление – Улучшение качества медицинских услуг и развитие высокотехнологичной системы здравоохранения.

Во-первых, считаю необходимым добиться результативности и повышения качества медицинских услуг путем пересмотра механизмов управления, финансирования, координации и контроля в сфере здравоохранения. Следует также внедрить систему отчетности медицинских учреждений, открытую для общества, и систему внутреннего контроля и внешнего аудита.

Надо, наконец, четко определить ту часть медицинских услуг, которые оказываются государством, и не смешивать их с частными услугами. С другой стороны, необходимо дать возможность для развития частной медицины.

Во-вторых, подготовить программы для повышения уровня средней продолжительности жизни,снижения показателей детской и материнской смертности,уровня заболеваемости туберкулезом и темпов роста заболеваемости ВИЧ/СПИДом.

В-третьих, начальная медицинская подготовкадолжна стать обязательной частью всех школьных и университетских учебных планов. В этой связи, нужно также повысить уровень знаний и информированности населения по вопросам здорового образа жизни и здравоохранения. Уделить особое внимание развитию массового спорта и пропаганде спорта среди населения.

В-четвертых, уже в ближайшие три года надо построить с использованием механизма государственно-частного партнерства 100 больниц в регионах Казахстана.

В-пятых, серьезное внимание нужно обратить на санитарную инфраструктуру Казахстана и обеспечить все населенные пункты качественной питьевой водой.

В-шестых, должны быть созданы стимулы для развития конкурентного рынка медицинских услуг иуслуг медицинского страхования, доступных населению.

В-седьмых, необходимо ускоренными темпами перейти на международные стандарты обучения, аттестации и подготовки врачей и медицинских работников. Также необходимо продумать внедрение стимулирующей системы оплаты труда медицинских работников в зависимости от уровня их квалификационной категории, вида специальности и нагрузки.

Мы должны одновременно приступить к созданию доступной для широких слоев населения высокотехнологичной системы здравоохранения. Для этого:

Во-первых, Министерство здравоохранения должно разработать систему совершенствования современной и высокотехнологической профилактики, диагностики, в первую очередь, в дошкольных и школьных учреждениях; медицинских консультаций пациентов, лечения и реабилитации социально значимых заболеваний. Необходимо стимулировать создание высокотехнологических медицинских центров раннего обнаружения и предупреждения болезней.

Во-вторых, государство должно оказать помощь органам здравоохранения в развитии системы высококачественных информационных технологий, в том числе создав национальную электронную медицинскую картотеку пациентов.

Двадцать второе направление – Развитие накопительной пенсионной системы.

Правительство должно разработать предложения по дальнейшему совершенствованию накопительной пенсионной системы.

Наиболее актуальными задачами являются:

Во-первых,обеспечение гарантий государства по сохранению пенсионных накопленийи их достаточности при наступлении старости.

Во-вторых, максимальный охват населения накопительной пенсионной системой.

5. Политическое и административное развитие в соответствии с логикой Нового этапа

Двадцать третье направление – Развитие политической системы.

Основная задача на новом этапе – дальнейшее укрепление основ открытого, демократического и правового государства, в котором гармонично сочетаются как общепризнанные демократические ценности, так и традиции нашего многонационального и многоконфессионального общества.

Важными направлениями развития, прежде всего, являются:

•  повышение эффективности взаимодействия и укрепление системы сдержек и противовесов между ветвями государственной власти;

•  расширение полномочий представительных органов власти;

•  создание благоприятных условий для повышения роли политических партий, развития институтов гражданского общества;

•  повышение эффективности и прозрачности работы госорганов;

•  реформирование структуры исполнительной власти для обеспечения общественного доступа к процессу выработки государственных решений;

•  дальнейшее укрепление институциональных механизмов защиты прав и свобод человека;

•  создание условий для развития местного самоуправления;

•  содействие гармоничному развитию СМИ.

Госкомиссия, проработав год, представила основные направления демократических реформ. Теперь дело – за группой юристов, которые подготовят проекты законов и изменения в Конституцию страны.

Я также уверен, что все это, в конечном счете, позволит нам найти оптимальнуюдля нового этапа развития Казахстана модельгармоничногополитического и государственного устройства нашей страны.

Двадцать четвертое направление – Реализация административных реформ и модернизация исполнительной власти.

Мы выстраиваем качественно новую модель государственного управления на принципах корпоративного управления, результативности, транспарентности и подотчетности обществу с учетом лучшего международного опыта.

Во-первых,Правительство, совместно с акимами, должно кардинально изменить подходы к разработке и содержанию программных документов.У каждого государственного органа должен быть стратегический план, определены миссия, приоритетыи установлены целевые показатели деятельности всех государственных органов,на достижение которых должна быть ориентирована работа каждого государственного служащего. Поручаю переосмыслить действующие программы, где нужно - объединить их вокруг наших стратегических приоритетов, остальные сократить или передать ответственность на другой уровень.

Во-вторых, логическое завершение должно получить разделение функций государственных органов на стратегические, административно-исполнительские и контрольно-надзорные.Ежегодно должен проводиться анализправительственных решений в целях исключения дублирования функций, совершенствования межбюджетных отношений,преодоления конфликта интересов.

В-третьих, необходимо совершенствовать бюджетное планирование, направленное на обеспечение эффективности, результативности, подконтрольности и прозрачности.

В-четвертых, Правительство должно передатьвконкурентно-рыночную среду все нестратегические виды экономической деятельности государства.

В-пятых, система организации государственных закупок должна устанавливать четкие правила, а сами процедуры должны быть прозрачными, контролируемыми, понятными и легкими для исполнения.

В-шестых, Правительство должно обеспечить разработку и внедрение качественных стандартов предоставления государственных услуг. До 1 июля т.г. Правительством должен быть утвержден реестр всех государственных услуг, предоставляемых как на республиканском, так и местном уровнях.

В-седьмых, Правительство и органы местной исполнительной власти должны разработать комплекс мер, направленных на повышение прозрачности и подотчетности своей деятельности.

В-восьмых,целесообразно ввести более жесткие требования, направленные на повышение ответственности госслужащих, а также укрепление мотивации в их работе.

В-девятых, оценка деятельности государственных органов должна проводиться с учетом эффективности икачества услуг, предоставляемых гражданам, результатов реализации государственных,отраслевых, региональных и бюджетных программ.

В-десятых, необходимо провести тщательный анализ результатов работы по созданию “электронного правительства”. И с учетом этого продолжить внедрение современных информационных технологий, опираясь на опыт ведущих стран мира.

Поручаю Правительству разработать нормативную правовую базу, необходимую для проведения административной реформы.

Двадцать пятое направление – Повышение роли Ассамблеи народов Казахстана для дальнейшего укрепления общественного согласия и стабильности

Дальнейшее укрепление общественного согласия, по сути, является основой для обеспечения динамичного развития страны и успешного решения той сверхзадачи, которую мы перед собой поставили.

Поэтому необходимо, в том числе на законодательном уровне, существенно повысить авторитет Ассамблеи народов Казахстана, расширив сферу ее практической деятельности и ответственности.

Ассамблея на новом этапе развития страны должна последовательно решать такие задачи, как:

Во-первых. Укрепление единства народов, поддержка и развитие широкого общественного консенсуса по основополагающим ценностям модернизации казахстанского общества, которые выходят за границы политических идеологий и текущей конъюнктуры.

Во-вторых. Укрепление единой гражданственности, основанной на равенстве возможностей для всех граждан Казахстана, независимо от их национального, социального и, так сказать, «сословного» происхождения.

В-третьих. Обеспечение благоприятных условий для дальнейшего укрепления межэтнического и межконфессионального согласия и толерантности в обществе.

В-четвертых. Жесткое и последовательное противодействие любым проявлениям экстремизма и радикализма в обществе и стремлениям, направленным на ущемление конституционных прав наших граждан.

Двадцать шестое направление – Духовное развитие народов Казахстана и триединая языковая политика.

Во-первых, продолжая проведенную работу в рамках программы «Культурное наследие», следует изучить вопрос о создании “Фонда Духовного Развития Народов Казахстана”. Фонд должен вести регулярный мониторинг и поддержку развития культурных ценностей и традиций наших народов при помощи государственно-частного партнерства и привлечения соответствующих общественных организаций. Управление Фондом должно осуществляться на основе принципов корпоративного управления.

Во-вторых, предлагаю начать поэтапную реализацию культурного проекта «Триединство языков». Казахстан должен восприниматься во всем мире как высокообразованная страна, население которой пользуется тремя языками. Это: казахский язык – государственный язык, русский язык как язык межнационального общения и английский язык – язык успешной интеграции в глобальную экономику.

Двадцать седьмое направление – Совершенствование практики правоприменения и укрепление правопорядка.

Последовательно укрепляя основы открытого, демократического общества, мы не должны забывать, что демократия и правопорядок – вещи неразделимые, одно не может существовать без другого. Поэтому нужна эффективная система защиты прав и свобод граждан.

Во-первых, усилить координацию действий правоохранительных и других государственных органов по совершенствованию организационных и законодательных мер в сфере обеспечения правопорядка.

Во-вторых, нужно сфокусировать наше внимание на растущей проблеме подростковой преступности и предусмотреть меры для ее снижения.

В-третьих, нужно предоставить нашим правоохранительным органам дополнительные ресурсы и инструменты для борьбы с такими вызовами, как наркопреступность и транснациональная преступность.

В-четвертых, необходимо обеспечить создание и функционирование в стране общегосударственной системы профилактики правонарушений,шире привлекать к этой работе общественность и население.

6. Новая региональная и геополитическая ответственность Казахстана

Двадцать восьмое направление – Новая международная ответственность Казахстана, развитие многовекторной внешней политики и участие в борьбе с глобальными угрозами

Казахстан был и остается активным участником широкого международного сотрудничества, направленного на ядерное сдерживание, борьбу с международным терроризмом, религиозным экстремизмом, наркоторговлей и другими современными угрозами .

Многие проблемы Казахстана, такие как, например, сохранение природы, имеют трансграничный характер. Их можно решать только совместно с нашими соседями - Россией, Китаем и странами Центральной Азии на основе бассейнового принципа. Для этого должны быть созданы трансграничные зоны устойчивого развития с международным участием, по примеру Дунайского, Альпийского и Андского соглашений.

Сотрудничая с другими странами в решении жизненно важных проблем: от обеспечения энергетической безопасности - до борьбы с эпидемиями и экологическими бедствиями, мы будем и далее укреплять свою роль и авторитет как ответственного члена регионального сотрудничества и международного сообщества.

Это выражается в наших добрососедских взаимоотношениях с Россией и Китаем, которые являются приоритетными, а также в нашей заинтересованности и практических шагах по развитию стратегического партнерства с США и многостороннего сотрудничества со странами Европейского Союза.

Двадцать девятое направление – Активная роль Казахстана в обеспечении региональной стабильности, развитии экономической интеграции стран Центральной Азии и формировании динамичного рынка в зоне Каспийского и Черного морей.

Для использования преимуществ регионального развития нужно обеспечить более глубокую и взаимовыгодную интеграцию стран региона.

Это находит практическое отражение в конструктивных инициативах Казахстана по интенсификации сотрудничества в Центральной Азии, в азиатском и ближневосточном регионах, по укреплению таких региональных структур, как ЕврАзЭC, СВМДА, ШОС.

В этой связи нам в дальнейшем предстоит:

Во-первых, договориться с нашими соседями о развитии более благоприятного делового климата на всей территории Центральной Азии. Может потребоваться заключение особых соглашений, которые позволят нашим компаниям свободно инвестировать средства в соседние страны и устранят бюрократические и протекционистские барьеры на пути импорта и экспорта, а также движения капитала и рабочей силы.

Во-вторых, мы должны сосредоточить свои усилия на вопросах реализации проектов в государствах Центральной Азии с привлечением зарубежных финансовых институтов и отечественных компаний. И в первую очередь – это задача Фонда «Казына».

В-третьих, совместно с нашими соседями можем обсудить введение специальногорежима перемещения рабочей силы. Мы за свободное, но управляемое движение квалифицированной рабочей силы в странах центрально-азиатского региона.

Тридцатое направление – Утверждение позиций Казахстана как центра межкультурного и межконфессионального согласия в развитии «диалога цивилизаций».

В международном сообществе уже получила признание наша последовательная политика, направленная на обеспечение толерантности, межконфессионального и межкультурного согласия представителей всех национальностей, проживающих в нашей стране и представляющих единый народ Казахстана.

Во-первых, сегодня необходимо продвижение на новый уровень роли Казахстана как одного из важных международных центров межкультурного и межконфессионального диалога. В случае необходимости наша страна могла бы выполнять и функции международного посредника для нахождения взаимно приемлемого политического решения в потенциально конфликтных ситуациях.

Во-вторых, думаю, что с рядом государств, которые так же заинтересованы в расширении и углублении диалога цивилизаций, мы могли бы совместно выступить с крупными международными инициативами,направленными на сближение понимания между Востоком и Западомпо ключевым проблемам современного мироустройства.

Дорогие казахстанцы!
Уважаемые депутаты и члены Правительства!
Дамы и господа!

Достижение тех высоких целей, которые мы перед собой поставили , потребует дополнительной мобилизации усилий и во многом нового, неординарного отношения и подходов к делу со стороны всех органов и институтов власти, делового, научного и экспертного сообществ.

И самое главное: процесс комплексной модернизации должен происходить в интересах и с непосредственным участием всего населения страны, всех слоев и институтов общества.

ADDRESS by the President of the Republic of Kazakhstan Mr. Nursultan Nazarbayev to the People of Kazakhstan

Part I

1. The 10th anniversary of the “Kazakhstan-2030” Strategy.

Having built a solid foundation for economy and sovereignty, Kazakhstan is confidently entering a new stage of development.

Dear people of Kazakhstan!

Distinguished members of Parliament and Government! Ladies and Gentlemen!

A new Kazakhstan, which we have been consistently building together starting from the first day of our independence, is confidently moving ahead, finding its unique way of development and winning recognition and prestige in the international community year by year.

Today, when we have already laid down a solid foundation for our economy and sovereignty we are confidently entering a fundamentally new stage. This will put further development of Kazakhstan on a sustainable, modern, long term economic, social, political and administrative basis.

Today, I am going to present my vision of development of our country and society. Realization of these goals will allow Kazakhstan to make a truly historic breakthrough.

I will point out specific measures which will help our country enter the community of the world's 50 most competitive countries, which were mentioned in my address last year.

In 1997, you supported my Strategy of Kazakhstan's development until 2030, which outlined the vision of our society's prospects and the mission of our state.

This was a great decision of a fledgling young independent country. I know at that time there were many doubts about this Strategy.

As you remember, at that time our baggage consisted mainly of the most pressing serious social and economic problems and just short first experience of sovereign development and liberal reforms.

At that time, ten years ago, we made the right choice.

Starting from that moment, Kazakhstan has been consistently moving ahead mastering one by one the theorems of market economy and axioms of democratic development.

We laid down the foundation for a completely new economic system, a democratic constitutional state, strengthened modern social institutions, and significantly changed the quality and standards of living.

We maintained internal stability, ensured a sustainable social basis for development, and built the best economy in the region. Kazakhstan has become a full-fledged and responsible member of the international community fulfilling important functions of maintaining geopolitical stability and international security in our region.

We are no longer a third world country. This is the main achievement of our work for the last 10 years.

Now I would like to outline our main tasks for the next decade.

2. Improving the quality of life in Kazakhstan

Our goal of doubling GDP per capita in comparison to 2000 is quite achievable next year. This is not an end in itself and not just a convincing indicator of our economic growth, this is our real capability to make the life of the people of Kazakhstan better.

During the last several years, as you know, we were successful in resolving a number of important social issues which undoubtedly improved the quality of life.

We increased scholarships for students and gave them educational grants and loans. We steadily raise salaries of civil and public servants. We distribute monthly allowances to poor families for children under 18 and also special state allowances to mothers in large families. The issues of free medicine provision for specific categories of children and teenagers are now being resolved.

Annually, pension payments are being indexed and increased. A differential raise of pensions in accordance to former length of service has been carried out and it has positively affected more than one million people. Pensions of veterans of law enforcement bodies were also raised. All pensions and social benefits are being paid on time, month in and month out.

As it was promised, steady economic development allows us to continue improving the well-being of the people of Kazakhstan. These are the social results of our policy.

Today, I instruct the Government to continue its work on improving the well-being of our people. For these purposes, we will:

First, attaching exclusive importance to social security of maternity and childhood, double the amount of the state allowance paid in connection with the birth of a child up to 34,740 tenge starting on January 1, 2008;

Increase monthly childcare benefits for a child less than one year of age:

for the first child - up to 5,790 tenge, an increase of 177%;

for the second child - up to 6,369 tenge, an increase of 167%;

for the third child - up to 6,948 tenge, an increase of 159%;

for the fourth child and after - up to 7,527 tenge, an increase of 153%.

Additional budget expenditures to support families with children will amount to 9.5 billion tenge.

Previously taken steps allowed securing stable population growth in our country. While in 2000, 220,000 new children were born, in 2006 this number was 290,000. Just in 2005, natural population growth because of new births amounted to 121,000 people.

I am confident the measures outlined will result in still greater positive demographic changes.

Second, introduce obligatory social insurance of pregnancy, childbirth, and maternity for employed women. In addition, payments to their pension funds should be made during the period of maternity leave and child raising leave till a child reaches the age of one year.

These welfare payments shall be made from the State social insurance fund which is to be formed through the redistribution of the social tax. This will require additional 9.2 billion tenge from the national budget.

Third, raise the basic pension rate and, in the next several years, make sure its level is equal to 40% of the minimum cost of living. By doing so, we ensure for the first time correspondence of the pension provision in Kazakhstan to the international standards.

This will affect more than 1,675,000 recipients of basic pensions, and the basic monthly pension in 2008 will be increased approximately by 1,000 tenge, or by more than 35%. The minimum pension payments (basic plus minimum cumulative pension) in 2008 will be increased by around 1,500 tenge, or 15%, per month.

Fourth, in order to provide fairness in calculating pensions depending on former length of service there is a need to change income limit set by pension legislation, raising it from 15 monthly payment rates up to 25 monthly payment rates.

Approximately half a million pensioners (483,000 people) whose pensions were reduced by legislative limit of income considered in pension calculation will receive a notable increase to their pensions.

Average amount of the cumulative pension will be increased up to 13,604 tenge, or by almost 25%. Maximum amount of cumulative pension will be increased up to 21,713 tenge in 2008, or by 76%.

Fifth, in order to keep purchasing power of pensions, continue indexing pension payments and do it with 2% advance coefficient compared to the expected growth of the consumer price index.

These measures will require additional budget expenditures of around 55.3 billion tenge.

Sixth, since January 1, 2007 salaries of civil and public servants have been increased by 30%. There is a need to continue working on further improvement of payment system for people whose wages come from the national budget.

Seventh, in order to raise the status, attract human resources and strengthen personnel in sectors such as education, social security, public health, culture and sport, I believe a healthcare allowance equal to monthly salary paid before annual leave should be introduced starting from January 1, 2008.

Just in 2008, this will cost the national budget 30.6 billion tenge.

Eighth, during the last several years a question was raised repeatedly about social protection for the people who retired before January 1, 1998 after working in harmful and severe conditions.

During my meetings workers of plants and factories asked this question many times. I do understand them. I have been through this myself. In the past, we resolved the issues with the people on the List No.1. Now, we have to resolve the issue of the List No.2. There are about 28,000 workers of this job category in Kazakhstan. I think now we have a real opportunity to come back to the solution of this problem.

We are able to introduce a special allowance for this category equal to the amount of eight monthly quantitive indicators. For this purpose more than three billion tenge will be reguired annually. It is necessary to find this amount and to provide payment of this special benefit to recipients on the List No.2 starting from January 1, 2008.

Thus, financial requirements for the increase of all social allowances mentioned above for 2008 will be about 108 billion tenge.

Today, our country has the opportunity to allocate these great funds to improve social wellbeing of Kazakhstan's citizens. And we will use this opportunity.

Ninth, I instruct that 100 schools and 100 hospitals be built within three years in the particular regions of the country that need these objects most. We must consider social infrastructure development as a task of strategic importance. I think we are at the point of the necessity to construct a mechanism for social infrastructural development with the help of public-private partnerships.

3. New stage of development for Kazakhstan

- Accelerating comprehensive modernization

Steady implementation of the “Kazakhstan-2030” Strategy ensured a solid foundation for our further progress. We have all grounds to move ahead even more successfully, and we will not miss our historic chance.

Comprehensive accelerated modernization of Kazakhstan was chosen for this purpose.

This is the only right direction for our future development.

In order to ensure the deserved place for Kazakhstan and its people in the modern world, to improve well-being and substantially increase living standards of all our population we have to enter and secure our position on the international markets.

Taking into consideration real conditions in Kazakhstan and the region, using the experience and achievements of the most developed countries in the world, we have to:

First, accelerate modernization in those sectors where we achieved certain success.

Second, modernize all sectors of the economy and social life in Kazakhstan without exception.

4. Competitiveness is the key to Kazakhstan's successful integration into the world economy and community

That is why last year we outlined and started to work on our national project. It is the accelerated strive toward joining the community of the world's 50 most competitive countries and ensuring Kazakhstan's permanent presence among its members.

The main requirement for that is raising a quality of goods and services in Kazakhstan to best international standards.

Still, this is not enough. In a pragmatic and conscious way we have to identify and use our real and prospective competitive advantages at all levels of our economy, which are available today and will be potentially possible in the future.

Consistency is the main rule for our fast development in the modern world for the next ten years.

All prerequisites are available to us.

We possess vast territory, favourable geographic, transport and communications location, and considerable natural resources.

We have achieved a leading role in the regional economy, constructive relations with international partners, political, social and economic stability.

5. Main goals of the New stage

To make Kazakhstan a truly integral and dynamic part of the world markets for goods, services, labour resources, capital, modern innovations and technologies we have to fulfill ten main tasks.

The first task is to not simply achieve and maintain sustainable development of our economy, but to manage its growth.

We need to design and implement an integral strategy which will secure sustainable competitiveness of our economy. Implementation of this strategy should be strictly controlled.

This strategy should be based on specific competitive advantages of particular sectors and industries of our economy and take into consideration the world development trends and the state of international markets.

We should not just use the “accumulated” economic growth, but need to learn how to manage it ensuring its transformation into economic development at the new level of quality.

We have to develop a fundamentally new approach to industrialization in Kazakhstan which has to meet conditions and requirements of international markets.

Based on restructuring of major monopolies and development of relations on competitive basis we should limit the areas of natural monopolies.

In sectors of economy where natural monopolies are preserved, serious work on tariff and technical regulations with assistance of sector regulators lies ahead.

We are obliged to get to a new level of stability and competitiveness of the financial sector under conditions of liberalization.

We have to establish an effective stock market. Its development is impossible without attracting people to actively invest their savings in securities.

The Government should conduct a large scale education campaign in the society on the basics of investment.

Joining the World Trade Organization on terms favourable to Kazakhstan is a goal we must achieve.

We need an accelerated and comprehensive introduction of technical standards.

This is my major assignment for the Government. It is its direct obligation and responsibility before our people.

The second task is to achieve qualitatively new successes in regional economy and ensure full-fledged participation in the global economy.

We can turn Kazakhstan into a “regional locomotive” of the economic development and make it a successful player in the world economy.

We need to have a minimum program and a maximum program for identifying and exploring real niches for Kazakhstan in the world economy, participating in large scale projects with foreign partners as well as for a comprehensive and responsible support to participants of our economy which should also include provision of qualitative infrastructure services.

Having said that, our main attention should be focused on markets of Russia, China, Central Asia, Caspian and Black Sea regions.

Economic integration in the framework of the Commonwealth of Independent States, the Eurasian Economic Community, and the Shanghai Cooperation Organisation remains a major target in trade. We propose moving toward the establishment of a Eurasian Economic Union of States making it beneficial for our other neighbours to join.

Today, consolidation of efforts between private business and state for establishing and overtaking new niches in the world markets by our goods, services and hopefully advanced ideas is acute as never before.

We should clearly define a role and place of state holdings in the formation of a competitive economy.

I lay the responsibility for fulfillment of this task on the Government with direct participation of state holdings.

The third task is to improve effectiveness of the extractive sector.

We intend to further continue responsible and mutually beneficial energy policy.

Further development of hydrocarbons sector, attraction of foreign and local investors should be directly linked to economic diversification and through such a framework the most important tasks of establishing new promising productions should be solved.

We should insist that our partners working on exploration of Kazakhstan's richest subsoil resources turn to the needs of the country and take active participation in diversifying of our economy, surely on the market principles.

I assign the Government to conduct necessary activities.

Companies assisting us in that issue will benefit from our support. First of all, we proceed from the national interests of Kazakhstan.

At the same time we also ensure stability, predictability and long-term interests of our neighbours and international partners to whom Kazakhstan supplies energy resources.

It is high time to develop a comprehensive strategy for further strengthening of Kazakhstan's position in the regional and world energy markets.

A major issue of development of our energy and petrochemical sectors is an improvement in payoff of these sectors through growth in added value of energy products. Management of priority sectors such as the petrochemical sector, gas resources, and energy export routes should become especially effective.

This is a requirement to all participants of the market, but most of all to the Ministry of Energy and Mineral Resources and to the “Samruk” State Holding.

The fourth task. It is especially important to accomplish economic diversification and development of non-extractive sectors of our economy.

The Government should have its own general strategy for realization of breakthrough investment projects in priority sectors of non-raw materials economy.

It is time to evaluate effectiveness of implementation of the Strategy for Industrial and Innovative Development based on new economic conditions and priorities.

It is necessary to formulate requirements and recommendations to formation of industrial diversification plans. It is time to move from pilot financing of separate projects to full scale financing of diversification.

This is a responsibility of the Government, akims and state holding companies which should ensure active participation of small and medium businesses.

The fifth task is to develop modern infrastructure in accordance with our new role in the regional and global economy.

We should clearly foresee perspectives of development of strategic infrastructure and significantly improve the quality of management in that sector, primarily taking into account the competitiveness of our local companies – consumers of infrastructure services and interests of our international economic integration.

We need to define regional centres of economic growth and competitiveness, directing their development in the economic interests of the country.

Our growing economy needs completely new approaches in management of electric resources and establishing the basis for nuclear energy in Kazakhstan.

This is a responsibility of regional akims, Ministries of Industry and Trade, Transport and Communication, Education and Science, Healthcare, Energy and Mineral Resources, as well as state holdings.

The sixth task is modern education and professional retraining, formation of foundations for knowledge based economy, utilizing new technologies, ideas, and approaches, and the development of an innovative economy.

The major criterion of success in reforming education is achieving a level when any citizen of our country can become a specialist in great demand in any country of the world through receiving necessary education and qualifications.

We must achieve provision of quality educational services at the international level across the country.

We need to establish an effective system of accreditation and attestation of educational institutions corresponding to international standards.

Priority development of technical and engineering sciences in the higher education is a requirement for a new stage of development.

We shall conduct a unified state policy aimed at introduction of high technologies and support for innovations.

Practically all successful modern states actively integrated in the world economic system have relied on a “smart economy”. And for its formation it is necessary, first of all, to develop one's own human capital.

Fulfilling this task is the responsibility of all participants of our collective Kazakhstan Project but, first of all, the Ministry of Education and Science and the Ministry of Industry and Trade.

The seventh task is targeted social care and development of social sector based on market principles.

We will continue our policy of supporting those who really need protection but based on market principles in areas such as:

- acquisition of housing and development of real estate market. During the past two years of implementing a state program of promoting housing construction, we have built more than 11 million square meters of housing. In 2007, we will build another seven million square meters of housing. In three years, 160,000 families, or more than half a million people in Kazakhstan, will have new homes. The program is being implemented 30 percent faster than planned;

- improving quality of healthcare services and developing a high tech system of healthcare;

- improving the cumulative pension system and creating new jobs.

This is the responsibility of state and, mostly, of the Ministry of Labour and Social Protection and the Ministry of Health.

Moreover, I assign the Government, jointly with the Akimat (Mayor's Office) of Astana, to start accelerated construction of housing in our capital for public sector employees through the system of housing savings.

It is necessary to provide the medical and educational clusters which are being created in our capital with qualified personnel.

The eighth task is the modernization of the political system in accordance with the logic of a new stage of our development.

In 2007, we are starting a new stage of further systematic democratization reforms.

The State Commission on development and concretization of democratic reforms programme, having summed up the recommendations of political parties, nongovernmental organizations, experts and citizens, prepared concrete proposals on further political reforms in our country.

It is important that these proposals are not simply copies of other countries' experience or abstract theories. They take into account the needs of our society and Kazakhstan's realities. We are forming our own model of political reforms and our own Kazakhstan Way of political transition.

Its distinct features are keeping the presidential system, phased introduction of reforms, balanced decision making, national dialogue and consolidation of major political forces.

To ensure legal basis for these proposals, a group of legal experts is already preparing proposed amendments both to the Constitution of our country, and to certain laws.

In general, democratic reforms in the coming period will be conducted in the following dimensions.

First is the broadening of authority of the Parliament.

The Parliament's authority will be strengthened in the formation of the Constitutional Council, the Central Election Commission, the Accounting Committee and, generally, in matters of approving and controlling the budget. The Parliament's role in the formation of the Government will also be strengthened.

Second, actions aimed at increasing the role of political parties will be taken. Broadening the authority of party factions in the Parliament as well as financing of political parties from the national budget are proposed.

We consider the issue of broadening party lists during the elections to Majilis.

Third, one of the major directions of reforms will be the improvement of the judicial system. Starting this year we are introducing jury trials. A decision was made to transfer the authority to issue arrest warrants to the courts. We will gradually move to legal proceedings of a modern and open type.

Fourth, the development of local representative bodies. We will strengthen the power of maslikhats (local assemblies) by granting them additional authorities. The revision commissions of maslikhats will be strengthened.

In time, maslikhats at a district level may serve as a foundation for local self-government.

A major aim of political reforms for us is movement toward such a modern democratic executive system which will be able to provide effective management of the society and the country, while at the same time preserving political stability in the country and maintaining all constitutional rights and freedoms of our citizens.

A strong government authority and democracy are not antipodes. Democracy develops only where law is upheld.

I call on the Parliament and all institutions of civil society to collaborate in achieving this task.

The ninth task is the accelerated realization of an administrative reform with consideration of international experience.

We are building a qualitatively new model of the government management based on principles of corporate management, result orientation, transparency and accountability to the society.

Our goal is the modernization of the Government, establishment of professional public service and effective structure of management which should adhere to requirements of main consumers of public services, our citizens and businesses.

I lay the responsibility for implementing this task on the Government.

The tenth task is promoting achievements and possibilities of a new Kazakhstan in the Central Asian region and the world community.

Today, we cooperate with other countries on a broad range of acute issues. These include energy security, solution of vital social and economic issues, the fight against terrorism, as well as fighting epidemics and environmental catastrophes. We will continue to further strengthen our role and status as a responsible member of the regional cooperation and international community.

This is the responsibility of all political, economic and public leaders but mostly of our Ministry of Foreign Affairs.

In order to present the New Kazakhstan in 10 years we need to provide timely and adequate responses to challenges of the new time.

That is why I assign the Government to undertake all the above mentioned tasks which advance the essential provisions of the Kazakhstan-2030 Strategy at a new stage.

For their realization, I have defined 30 major directions of internal and external policy. This is our strategy for a new stage of development of Kazakhstan. They are laid out in the second part of my Address to the People of Kazakhstan.

The timely organization of work, clear coordination of actions between different branches of state, business community, members of academic and applied science institutions, nongovernmental organizations, media and, certainly, the support of our citizens, are all essential parts for success.

6. Kazakhstan's patriotism and political will are the most important factors for building new Kazakhstan

Dear people of Kazakhstan!

Distinguished members of Parliament and Government!

Ladies and Gentlemen!

Recently we celebrated the fifteenth anniversary of our independence. The path we passed was commendable, and results of our joint decisions and achievements are impressive.

All these create a basis for a new sense of patriotism of all Kazakhstan, based on rightful pride and confidence that our Fatherland, our multiethnic and multi religious society and our children have promising prospects for the future.

There are many bright examples in history of nations achieving higher levels of development when they combined their efforts and will for realization of a historical scale project.

Dear compatriots!

When we are together we are successful. That is why while presenting you with the strategy for the next decade I rely on your support. And I know your support will be solid, as always. That means that together we will achieve our goals.

Thank you for your attention.

THE “KAZAKHSTAN-2030” STRATEGY AT A NEW STAGE OF DEVELOPMENT OF KAZAKHSTAN. 30 MAJOR DIRECTIONS OF OUR DOMESTIC AND FOREIGN POLICY

Part II

Dear people of Kazakhstan!

Distinguished members of Parliament and Government!

Ladies and gentlemen!

In 1997, 10 years ago, in the first annual address to the people of Kazakhstan a vision of the future of our society and mission of our state was presented in the Strategy of Development of our country till 2030. We recognized that we should know and understand precisely what we wish to build and what the main direction of our development should be. We were sure that having defined correctly our priorities, having chosen a corresponding strategy, having shown the will, patience and purposefulness, we can successfully overcome any obstacles along our path. And we were not mistaken.

Today, it is possible to declare with the full responsibility: Kazakhstan has successfully finished a transitional stage and confidently enters a qualitatively new stage of its development.

More important societal issues are on the agenda now, dictated both by the logic of development of our country and by a wider global context. Modern challenges and threats urgently demand more dynamic modernization of all systems of social, political and economic relations which will allow Kazakhstan to keep leading positions on the post-Soviet domain and in Central Asia, and to become one of the most competitive and dynamically developing states in the world.

As the main priorities of a new stage of comprehensive modernisation of Kazakhstan I have defined 30 major directions of our domestic and foreign policies.

1. State policy directed at Kazakhstan's successful integration in the world economy through defining and using existing and forming new competitive advantages

The first direction - The development and realization of a complete strategy directed at maintaining steady growth of competitiveness of the economy.

The global system of the world economy is a well developed and well functioning mechanism working by its own rules. We should work by these rules too. Nobody is especially looking forward to welcoming us in the world markets, but we have to become in demand and consolidate our position. For this purpose it is necessary:

First, to conduct a systematic analysis, monitoring and assessment of major branches of Kazakhstan's economy which have access to foreign markets in terms of the level of their export profitability and factors defining that. First of all, I mean high efficiency, low overhead expenses, availability of resources and materials which other countries do not possess, highly skilled labour force, exclusive technologies and so on. Such a work has not yet been fully implemented;

Second, to do a comparative analysis of competitive industries and sectors in other countries, as well as of trans-national corporations which are operating in the same international markets; to assess factors which lead to lagging behind of Kazakhstan's exporters and economic sectors or, on the contrary, those factors which can give them competitive edge;

Third, to determine advantages and disadvantages of certain export industries and to define priorities where it is necessary to support existing advantages and eliminate problems.

At the same time, we should evaluate the efficiency of actions already undertaken to develop promising industries, including for the domestic market, and consider opportunities of development of their export potential;

Fourth, proceeding from such systematic analysis, we should develop breakthrough macro-projects capable of changing the structure of our industry with significant added value, multiplicative effect, export and resource saving potential;

Fifth, it is important to provide a goal-oriented system for supporting access of Kazakhstan's businesses to foreign markets.

I assign the Government to work out and implement a comprehensive Strategy of achieving a new quality level of competitiveness and export capacity of the economy.

On this basis, we should prepare an appropriate Action program as well as an assessment system of intermediate and final outcomes. It should contain recommendations prepared jointly with the “Atameken” National Union of Entrepreneurs for large, medium and small businesses, information on necessary legislation changes and real measures of state assistance in particular sectors. Proceeding from these results, we will be able to develop modern approaches to future restructuring of our economy.

I assign the Government to establish a National Council on competitiveness and export which must become the coordinating and working body.

The second direction - Searching for, creating and gaining Kazakhstan's “niches” in the system of the world economy

First, we need to expand areas where we can already use our achievements and successes. The main attention should be focused on markets of Russia, China, Central Asia, the Caspian and Black Sea region.

Second, we need to speed up the search for new export niches, and consider seemingly non-attractive and non-traditional ones as well. Our foreign partners can be engaged in this work on mutually beneficial basis.

Third, the development of new industries in Kazakhstan, including high technology ones capable of reaching a level of international competitiveness, will help to strengthen our positions in new export “niches”.

For example, last year, as you know, we launched a unique bio-ethanol production facility in North Kazakhstan which has no analogues in our CIS neighbourhood.

This year the construction of the first integrated petrochemical complex will start in the Atyrau Oblast (Region) which will allow developing petrochemical industries of international levels in the future. Today, the Atyrau oil refinery can already produce gasoline and diesel fuel meeting European standards.

Fourth, we have to analyze our possibilities for establishing and developing new industrial production in border areas, where our neighbouring states have already created trade, industrial, financial and service structures. Such breakthrough projects can be linked, for example, with the economic growth in China and South East Asian countries. It is expedient to establish enterprises at the border with China which could process Kazakhstan's raw materials and supply them to Chinese free trade zones as well as supply China with energy recourses, fuel, etc. In the future, we could develop different services there such as transportation, distribution of goods and materials and technical maintenance by employing capabilities of the “Khorgos” international border cooperation center and establishing the “Khorgos – Eastern Gates” trade and economic zone.

The Government, primarily, the Ministry of Industry and Trade, as well as state holdings should design and launch a program to expand and occupy export “niches” for Kazakhstan's goods and services offering recommendations to our business community.

The third direction – Participation in large scale and “breakthrough” projects

Our economic achievements have determined Kazakhstan's leadership in the Central Asian economy.

Now, we have the strength to turn Kazakhstan into a “regional locomotive” of economic development and make it a successful player in the world economy.

First, the Government should create an information system for our companies on prospective regional projects and help them participate in such initiatives and receive state contracts on a competitive basis. These can be high-tech industries, infrastructure projects and others.

Second, it is necessary to stimulate the cooperation of our large corporations with trans-national companies for the purpose of implementing concrete “breakthrough” projects.

Third, Kazakhstan will promote the integration of regional financial markets around the Almaty financial centre, creating commodity markets in the region on the basis of modern technologies of international trade such as, for example, a grain exchange.

I assign the Government, all relevant bodies and institutions including state holdings with the creation of favourable conditions for Kazakhstan's transformation into a “regional centre for the provision of goods and services”. However, most importantly, we need to undertake concrete measures to ensure the participation of Kazakhstan's companies in large regional economic projects.

The fourth direction – Focusing the activity of state holdings and organizing their operations in accordance with international standards

We should not allow our state holdings to become uncontrollable multi-faceted conglomerates which in many cases are not competitive on international markets. We should avoid the danger of their transformation into simple financial “sinecures” with fixed system of benefits. It is necessary to make sure the state holdings do not substitute the activity of constituent national companies and organizations. On the contrary, they should consolidate such economic activity on a new level, end duplication of functions and the lack of productivity of internal competition and its closeness, and should seek to expand those companies' effectiveness and transparency.

State holdings should primarily occupy a leading place in ensuring competitiveness and realization of national strategy aimed at Kazakhstan's successful integration into the world economy.

First, I assign state holdings and corresponding state bodies to carry out a critical analysis of available analytic, marketing and technological achievements and to clarify further steps indicating final results and timescale for achieving them. The process of “niche” formation for our exporters and full international integration demand clear tasks and a plan of realization of concrete “breakthrough” projects.

Second, state holdings should work actively with international companies in creating joint projects and assist them in entering Kazakhstan. Such joint work is particularly important for us in non-extractive sectors.

Third, state holdings should play their role in diversifying the economy, involving, stimulating and supporting Kazakhstan's small and medium sized businesses in this process.

Fourth, in order to accomplish these tasks, it is necessary to set up a plan of restructuring of all state holdings as one common organism as well as to create corresponding goal-oriented, fully functioning, effective, flexible and transparent internal structures. In this connection it is advisable to carry out a functional analysis of effectiveness and structural orientation which form each state holding and then to determine which assets will remain under the control of each state holding, how they will develop and what kind of assets should be brought out to competitive area.

The “Samruk” Holding

First, the main purpose of “Samruk”, as it manages the state owned companies, is to ensure the growth of their value.

Second, I entrust “Samruk” management with speeding up the preparation of a unified strategy of its own development defining activity of state companies it incorporates.

Third, “Samruk” should apply its capacities and resources to carrying out those tasks and projects which would produce a competitive edge for all national consumers of infrastructural services and relevant sectors of the economy in external markets. Namely, businesses and citizens must finally obtain unconditionally higher quality and, if feasible, cheaper energy, railroad, telecommunication and communal services.

Fourth, “Samruk” should create a clear scheme of drawing investments from pension funds, development institutions and private investors, both Kazakh and foreign, to secure its strategy.

The “Kazyna” Fund of Sustainable Development

“Kazyna” should formulate and implement a common strategy covering all institutions and organizations it incorporates. The goal for all should be one and consist of providing assistance and motivation to raise competitiveness and exporting capabilities of Kazakhstan's small, medium sized and large businesses, ensuring international breakthroughs and favourable conditions for finding export “niches” and developing infrastructure.

First, the “Kazyna” Fund must deliver modern services with the view of raising competitiveness and support of most promising exports, from financing applied research to promoting Kazakhstan's goods to foreign and domestic markets. The Fund should become the state operator in providing export support services.

Second, “Kazyna” should define how it can stimulate the introduction of new technologies and develop applied science with respect to enhancing competitiveness and exporting capacities of relevant priority sectors and companies.

Third, it is expedient that “Kazyna” provides assistance to our pioneering enterprises and, chiefly, to non-extractive industries, in improving conditions for their foreign trade and expansion of export access, including via structuring finance, export loans, export insurance, etc.

Fourth, it is necessary to comprehensively re-evaluate venture financing for new businesses on a competitive basis which could win them a niche on international markets and keep steadfast positions there. Today, “Kazyna” should possess a wide range of instruments for setting up new competitive production and sectors of Kazakhstan's economy.

Fifth, one of the Fund's major activities should be the invitation to appropriate international companies to set up joint ventures with export potential.

Sixth, the Fund should actively engage domestic and foreign businesses into export oriented special economic and industrial zones, and technological parks.

Seventh, it is necessary to create this year a Fund of funds, involving foreign financial institutions as well.

“KazAgro”

Similar approaches should also underlie the activities of “KazAgro” National holding.

First, the principal goal of “KazAgro” is a systematic solution of issues of raising agricultural productivity, preventing land degradation, improving water usage efficiency and the use of other natural resources of our country caused by outdated agricultural technologies, slow development of agricultural science and fragmentation of small peasant farms, among other reasons.

Second, within the framework of its tasks, “KazAgro” should provide a quality analysis of all branches of agricultural sector, define niches which require development in the first place. For instance, a new market of agricultural products exists and actively develops in the world today in the shape of ecologically clean foodstuffs, new productions, etc.

Third, “КazAgro” is required to develop and implement in the near future systems of financing existing and new agricultural processors with export potential. Such financing should be purpose-oriented and provide replacement for outdated аgrotechnologies and the creation of agricultural hi-tech industry. Probably it could be helpful to involve second tier banks as operators in this process.

One of the main tasks of all state holdings, including national companies they incorporate and other organizations, is to put the activity on a systematic approach through international practice of corporate management, accountability and transparency.

They should become a model of corporate behaviour for all businesses in Kazakhstan.

First, operation of state holdings should be organized in accordance with the Corporate Management Code.

Second, it is necessary to raise transparency of state holdings. Society should be informed of these companies' strategy, their property structure, financial and economic activity results, etc.

Third, state holdings should carry out economic activities, staff recruitment, etc. on the basis of transparent competitive procedures.

Fourth, it is necessary to provide effective work of boards of directors to ensure future strategy and realization of effective control over management, financial and activity results.

Fifth, we expect that annual audit of state holdings, to be carried out by an independent auditor with impeccable reputation, will promote maintenance of a clear and transparent system and public assessment of the activity of holdings.

Such principles should define the work of all state holdings.

I instruct leaders of state holdings to present the development and new structure concepts for the presidential approval no later than August 2007. After the approval of their strategy and structures, “Samruk”, “Kazyna”, and “KazAgro” should start the realization of tasks, and their leaders will be personally responsible for their results.

The fifth direction – Substantial increase of efficiency and macroeconomic returns of the extractive sector

We are going to further ensure a responsible and mutually beneficial energy policy.

Further development of hydrocarbon sector and attraction of foreign and local investors need to be coordinated directly with the economy diversification and through this method solve major tasks of creating new promising industries.

The Government should raise the issue with large investors working with our natural resources about their greater and concrete contribution to Kazakhstan's industrialization, and if there's a need, initiate relevant legislation.

First of all, we proceed from Kazakhstan's national priorities. At the same time, we ensure stability, predictability and long term interests of our neighbors and international partners.

The time has come to develop comprehensive strategy of further reinforcing Kazakhstan's positions in the regional energy sector.

First, the Government together with state holdings should undertake concrete measures to stimulate and ensure access of Kazakh energy exporters to international markets.

Second, the Government should formulate new natural gas industry strategy and create legislative basis for its realization.

Third, the Government should start intensive talks with our neighbours in order to ensure undisrupted energy supplies, and convince them that it is expedient to create in Central Asia a complex system of state energy networks, and also the Council on energy security which would promote the creation of a market system providing regional and international energy security. It is in the interest of all countries in the region.

Fourth, it is necessary to create an effective legislative basis for reasonable use of our natural resources and solution of problems of environmental contamination, uncontrolled import of outdated and “dirty” technologies, inefficient use of renewable resources, etc.

It is necessary to toughen control over observance of environmental legislation during the development of oil fields on the Caspian shelf. The Government should raise an issue of introducing international certificates on the principle of “green oil” which obliges to respect rigid ecological standards in hydrocarbon extraction.

The main issue of our energy and petrochemical development is to increase profitability of these sectors through raising added value of energy products. Management of priority sectors such as petrochemistry, gas resources, and export energy routes should be especially effective.

First, the Ministry of Energy and Mineral Resources should create and implement programs to modernize and re-equip oil and gas enterprises, create new petrochemical industries. We should develop production with added value, accompanying and adjoining industries for the oil and gas sector.

It is necessary for the Government to staff this Ministry with modern personnel professionally capable of solving the most serious issues in the energy area, the main industry of our national economy at this stage.

Second, the Ministry of Energy, together with other state bodies, should prepare a program of practical measures on switching to energy efficient technologies. The introduction of such technologies, savings programs, natural resources rational use need to be realized with respect for the principles of combination of the best economic, social and ecological factors. Such a program can provide, for example, for the introduction of tough government control over placement and utilization of energy production and consumption wastes, the observance of environmental contractual obligations by entrepreneurs, and the introduction of low waste technologies, etc.

Third, before the end of the year the Ministry of Energy and Mineral Resources should prepare a new development strategy directed at balanced extraction and export in the oil and gas industry but at the same time at exploration and search for new hydrocarbon fields and new methods of using oil and gas resources.

Fourth, it is necessary to improve the legislative basis and carry out complex monitoring of subsoil management and observance of subsoil user obligations. The Government should exclude bureaucratic delays, reduce the list of certifying documents and simplify the procedure for granting rights to subsoil users.

Fifth, the Government should improve monitoring systems for contractual obligations of large enterprises concerning social obligations and replacement of qualified foreign staff by Kazakh specialists.

The sixth direction – A new level of stability and competitiveness of the financial system under the conditions of liberalization

First, our banks should be prepared for competition in domestic markets as well as in regional and international projects. We have removed a number of restrictions for non-residents on access to our financial system in the framework of Kazakhstan's WTO accession negotiation.

Second, it is necessary to create conditions for providing market justified support to promising sectors of economy by Kazakhstan's banking system and strengthen bank presence in regional economic projects, including public-private partnerships.

Third, to solve an important issue of attracting the capital from strong second tier banks for the realization of national projects, especially energy, infrastructural and breakthrough projects.

Fourth, it is necessary to re-examine the issue of removing unreasonable restrictions in capital movement. This issue needs to be considered in view of the necessity to support the most relevant Kazakhstan's aggregated external debt. Our banks superfluously rely on external financing which can provoke the uncontrollable growth of our country's cumulative external debts.

Fifth, we need to create an effective stock market. Its development is impossible without attracting people to actively invest their savings in securities. It is necessary to carry out a large scale educational campaign teaching our people the basics of investment literacy.

Sixth, further improvement of legislative basis for expansion of electronic banking services will be a factor in electronic trade system development.

The Government, together with the Agency of financial supervision, should prepare a strategy and necessary legislation on carrying out the abovementioned work.

The seventh direction – Accession to the WTO on conditions favourable to Kazakhstan.

The strengthening of Kazakhstan's competitive positions in the global economy will be defined by its entry into the World Trade Organization. We have been consistently solving this task for several years and we are close to the end.

First, it is necessary for Каzakhstan's national interests to bring our legislation in accordance with WTO obligatory agreements' norms by the end of the year.

Second, under Kazakhstan's WTO accession process, the Government should defend an acceptable level of internal state assistance to the agricultural sector and realize corresponding adjusting measures preparing industrial enterprises for the effective functioning under WTO conditions.

Third, it is necessary to develop real, effective and systematic measures to improve customs administration, provide professional conformity of customs service experts to modern demands. We should pursue a policy of openness of the economy, reduction of customs tariff barriers between the countries and establishment of a unified level of external tariffs in the whole region. Our state allocates significant sums to national customs system for realization of these and other tasks.

Fourth, it is necessary to speed up the transition of all legal entities to financial reporting based on international standards.

Fifth, the Government together with the “Atameken” Union should prepare proper recommendations for our businessmen in all sectors of economy in the near future.

2. State policy aimed at management of growth and sustainability of the economy of Kazakhstan through diversification, infrastructural development and creation of basis of hi-tech industry

The eighth direction – Economy diversification and non-raw materials sector development.

The Government should pay particular attention to the realization of “breakthrough” investment projects, in particular, in non-extractive sectors of the economy.

We should pass from “accumulating growth” to “growth management” which signifies, first of all, that we carry out investment policy aimed at infrastructure development and further industrialization of Kazakhstan's economy.

First, the Government should create conditions for the development of new technological and system-forming businesses with real multiplicative effect. Such businesses can include, for example, oil and gas machinery; special alloys, biochemical and petrochemical production; processing of foods, textiles, and agricultural products, the creation of construction materials industry and others.

Second, the Government should realize programs of sustainable agricultural complex development in the agrarian sector due to the increase in productivity and profitability of its branches, as well as development of domestic production competitive advantages.

Third, it should improve legislative basis and carry out complex monitoring of subsoil management and subsoil users obligations implementation.

Fourth, the Government should prepare measures for effective development of Kazakhstan's service market in sectors of subsoil management, machinery and heavy industry.

I assign the Government and state holdings, in dialogue with the “Atameken” Union of Entrepreneurs, to formulate requirements and recommendations for the largest companies on elaboration of their industrial diversification strategies.

The ninth direction – Carrying out of a unified state strategy aimed at high technologies introduction and support for innovations

First, it is necessary to carry out technology transfer procedures actively and deliberately proceeding from our competitive advantages. It is necessary to promote the creation of a network of design centres and organizations which will both import the existing technologies and adapt them as well as introduce homeland scientific research into the industry.

Second, it is necessary to create structures ensuring the funding of projects in high technology including the basis of venture financing. It is impermissible that Kazakhstan's scientists' best projects are “leaving” for abroad.

Third, it is necessary to stimulate innovation by Kazakhstan businesses. The greatest efforts in research and design should stem from the private sector.

Fourth, it is necessary to systematize the state order for research works so that these projects' results are useful in the real sector of economy.

Fifth, it is necessary to promote the development of technological sector by strengthening protection of intellectual property and trademarks. It is necessary to create a bank of innovations and patents accessible for acquaintance and financing. This is the task for “Kazyna”.

The tenth direction – Formation and the beginning of work of regional centres for economic growth and competitiveness

The coordinated formation of regional centres of economic growth and competitiveness through the priority development of leading cities possessing significant economic potential plays a crucial role in the regional development. The Government should determine such centres by studying their development facilities as national economy growth centres.

Our capital Astana has certainly become a major centre of economic growth having changed in only one decade from a country town into a modern mega-polis with vast opportunities and not only for Kazakhstan's citizens.

We should further develop these opportunities if we want to really compete with other world recognized capitals.

First, it is necessary to develop at least two new centres in Astana – on the right and the left banks of the river in the southeast direction.

Second, it is important to accelerate the construction of National biotechnologies centre's new scientific complex in Astana.

Third, the Government should continue realizing the program to create a medical cluster in Astana on the basis of new world level national scientific innovative medical centres.

Fourth, it is necessary to create a Eurasian water centre in Astana to solve in their entirety the issues of research and protection of water resources on the continent.

I assign the Akim of Astana and the Government to determine concrete indicators of social and economic development which can be achieved in the mid- and long-term perspectives.

The issue of social-entrepreneurial corporations remains crucial.

We set ourselves a goal of regional integration for Kazakhstan through the development of infrastructure, manpower mobility and the growth of competitiveness of our internal regions and, on this basis, we intend to generate the “points of growth”.

First, this task should be realized in view of Kazakhstan's transformation into a regional “economic locomotive” as well as the centre of modern services and hi-tech industry. Using the public and private sector consolidation process, it is necessary to create specific “centres of growth” on the basis of targeted regional plans of development – for example, Astana city, Akmola and Karaganda regions taking into consideration the already created “Saryarka” Social-Entrepreneural Corporation.

Second, such “centres of economic growth” should be equipped with all necessary social infrastructure with the emphasis on elementary, secondary and professional education.

Third, “centres of growth” need to be created on the basis of development of network of social-entrepreneurial corporations. Their activity is aimed at investment and innovative projects in agriculture, transportation and logistics and other sectors. The Government should transfer relevant state property to social-entrepreneurial corporations, and solve issues of those corporations' development with the participation of the business community.

The Government and the Akims should prepare concrete proposals on locating industrial enterprises and zones in these centres in view of our plans on industry, trade and high technologies development.

The eleventh direction – Strategic infrastructure development on the basis of public-private partnership as well as improvement of management quality in this sphere.

I assign the Government, together with the Akims, to prepare a modern infrastructure development plan covering the following tasks:

our integration into the international infrastructure market;

development of centres of regional economic activity;

technological interaction between various types of transportation;

cost reduction for business and citizens.

For its realization, we should actively use state holdings and form an infrastructure development mechanism on the basis of public-private partnerships.

First, we need to purposefully support, update and expand transportation infrastructure. We should use as much as possible the country's transit potential, and for doing this we need to integrate our transport structure into the world system.

Second, it is necessary to actively develop air transportation. We should bring our airport infrastructure and aviation in accordance with the national economy and international requirements.

It is necessary to create all conditions for development of competition in local air travel market to increase quality, air services safety and decrease costs. Air transport should become more accessible to citizens.

A relevant infrastructure development program should be worked out by the end of 2007.

Third, it is necessary to modify the country's network of railways through stage-by-stage transformation of rail transportation and its management on a competitive basis. Also, it is necessary to launch and expand the network of railway logistical lines which will meet present and future demands for such services. The railway sector should comply with world standards on safety, speed of delivery and service, and tariffs should correspond to the well-founded sector requirements.

The Ministry of Transport and Communication, together with the “Samruk” state holding, should review the current Rules of railway transportation and develop new ones, calling for higher level of economic development.

Fourth, it is necessary to carry out a consistent work on demonopolization and free competition development in the telecommunications sector. Finally, it is necessary to finish work on tariff readjustment in order to attract investors into this sector. It is necessary to create conditions for internet services cost savings, thus increasing the global network penetration into our schools, enterprises and homes.

Fifth, we need to be careful in water transportation infrastructure development. The intensive development of the Caspian shelf calls for new ports and marine vessels. It is expedient to implement programs for creating new dock yard capacities and modernization of existing sea and river ports.

Sixth is the motor transportation infrastructure development. Last year, we began implementing the highway development as part of the existing program up to 2012. For the first time the government allocates almost 10 billion US dollars in financing road construction. This infrastructure development will also raise traffic safety while reducing road imperfections.

Within six month the government should prepare a strategy of bringing main international motorways to international standards. Moreover, within the framework of transport logistical cluster development a highway connecting Western Europe with Western China should be built on the territory of Kazakhstan.

We also need to expand in accelerated manner the local roads networks and improve access to the most distant settlements of Kazakhstan.

The twelfth direction – Development of electric power resources and creation of a foundation for nuclear power energy.

Today, the most crucial issue is to provide electric power to Southern Kazakhstan, Karaganda, Aktyubinsk, Kostanai regions and Almaty city.

First, it is necessary to solve carefully the issue of electric power distribution between energy abundant and energy scarce regions with attraction of neighbouring countries' capacities and switching to energy saving technologies.

Second, it is necessary to modernize consistently the power sector, solve the issues of deterioration and shortage capacities, and create conditions for new business development as well as operative equipment expansion and electric power supply networks reconstruction.

Third, diversification of energy sources demands nuclear energy sector's development with the aim of providing resources for the country's stable development. It is necessary to carry out technical and economic feasibility of constructing nuclear power station in Kazakhstan.

Fourth, it is necessary to consider an opportunity to establish an energy stock exchange, based on the example of Norway and Sweden, with bordering states within the framework of the energy union.

I assign the Ministry of Energy and Mineral Resources to elaborate a package of measures to elevate the capacity of existing utility companies, constructing new generating capacities and optimizing the power transmission lines in order to meet energy needs of the regions, up to the end of 2007. Finally, we need concrete steps and consistency in solving the energy supply problem in the south of the country.

Economic and administrative measures directed at stimulation of an effective use of electric power and also at the development of mechanisms for the introduction of the energy saving technology, including science intensive branches, should become important directions of the work.

The thirteenth direction – Consistent actions on supporting small and medium sized businesses.

First, the Government should analyze where and why legislative, administrative and bureaucratic barriers show up on the way of business initiative, then reduce them as much as possible and also exclude the unreasonable reporting of small and medium sized businesses before the state. Also we need to improve tax legislation to stimulate the development of entrepreneurship in full measure and contribute to taking the business out of “the grey area”.

Second, we should finish the work of creating fair competitive environment and equal conditions for all economic players. I assign the Government to carry out comprehensive revision of antimonopoly legislation and create precise mechanisms to uncover the facts of limiting the competition and arrangements between market participants, ulterior monopolization of the key economic branches of our economy and also corresponding recommendations on the use of punitive measures.

Third, we should reduce the spheres for natural monopolies as much as possible. We need to update current and develop new programs of restructurization and development of competitive relations in corresponding branches. Targeting the regulation and control of sectors of economy with natural monopolies such as telecommunications and air navigation, railway transportation and ports, electric power industry, oil and gas transportation and also housing and municipal sectors, is necessary to create independent sector regulators. These structures headed by joint agencies will combine functions of tariff and technical regulation.

Fourth, we should improve the process of creating new enterprises and companies. For example, it is necessary to create such conditions within the framework of “one window” system that a businessman could register a firm within two or three days.

Fifth, we need to use resources of the state and state owned companies more actively as a catalyst to create demand for products and high quality services of small and medium sized businesses on a public and competitive basis for sustainable and dynamical economic growth of Kazakhstan.

Sixth, it is expedient to develop special programs for the development of new businesses on a transparent and public competitive basis where the best business ideas will get financial and technical support for establishment of a new business, for example, for covering legal and consulting expenses. I think this is a task for the “Kazyna” Fund.

The fourteenth direction – The guickest and overall implementation of technical standards meeting international requirements.

Kazakhstan's full-fledged participation in the international economic competition demands reaching international technical standards.

Technical standardization should be considered not only a tool for maintaining quality of products and services, but also an obligatory condition for maintaining competitiveness of our goods and services in the global economy.

Standardization of Kazakhstan's economy should be carried out on the basis of current scientific achievements, technology and practical experience, and determine appropriate solutions to many common economic, sector-specific and intra-industry tasks.

I assign the Ministry of Industry and Trade:

First, to analyze the effects of the law on technical regulation;

Second, to transfer work on the introduction of procedures and rules of international standardization into a practical field within six months.

The fifteenth direction – Strengthening the institute of private property and contractual relations

I would like to stress once again the need to continue work on realization of a complete program of strengthening private property and contractual relations protection.

First, the development of a legal basis and law enforcement practices in this area certainly belongs to our priorities. I assign to develop a corresponding package of legislative acts. I expect the draft laws “On the state registration of rights to real estate and transactions with it” (new edition), “On modification and additions to some acts of the Republic of Kazakhstan on issues of the state registration of rights to real estate and transactions with it” will soon be made laws.

Second, it is necessary to improve the respect for private property and contractual relations at all levels, including through the use of all possible instruments of the government, the education and judicial systems, etc. I also expect our civil society institutions to play a constructive role since the strengthening of private property is simultaneously the creation of basic guarantees of human rights and freedoms.

Third, the Government should take necessary measures for improving the contractual relations which clearly define rules of public-private partnerships.

The sixteenth direction – Formation of the basis for further industrialization of Kazakhstan.

We should manage economic growth on the basis of the policy of further industrialization of Kazakhstan responding to modern international market requirements.

First, it is necessary to conduct an analysis, fully assessing the issue of equipping the economy with industrial means and the depreciation of the country's fixed capital, and prepare a specific action program, aiming at radically updating capital equipment, industrial infrastructure and technological processes.

Second, it is necessary to determine priority areas and enterprises and the system of primary measures of their industrialization on a modern basis.

Third, it is necessary to develop the instruments for governmental stimulation of the private sector, which must play the leading role in the process of further industrialization.

I assign the Government, before the end of 2008, to carry out the work that is closely connected with the strategy of achievement of a qualitatively new level of competitiveness and export opportunities of the economy for the development of the Industrial and Innovative Strategy.

3. State policy directed towards providing international standards of education and professional retraining, corresponding to dynamics and prospects of the development of the labour market

The seventeenth direction – Improving the systems of elementary and secondary education, and retraining of personnel, and bringing them up to world standards.

We should achieve quality education services at world standard levels all around the country.

First, we need to eliminate our children going to school in three shifts. It is necessary to build 100 new schools in regions of Kazakhstan on the basis of public-private partnership within the next three years.

Second, it is necessary to create a unified system of assessing learning efficiency, knowledge level and abilities of each student.

Third, we should develop the practice of online training and create an educational TV channel in the country.

Fourth, we need to add additional hours or subjects on natural sciences to the national curriculum, mathematics and computer science come first. It is also necessary to envisage the creation of a system of special classes of natural science content. The government should develop mechanisms to attract necessary investment in this area.

Fifth, we should attract foreign teachers of English language to our schools. It is necessary to produce the situation where any average school could provide children the opportunity to learn a foreign language at the highest level.

Sixth, we need to think about introducing a system of state competitions for grants to schools with high indexes of achievement which will be given, for example, in the form of financing scholarships to students from needy families. It will allow them to receive further education in more prestigious and advanced educational institutions.

We should pay particular attention to the issue of perfecting the evaluation and remuneration system for best teachers.

The eighteenth direction – Introduction of certification of educational institutions at international standards level, priority development of natural and engineering sciences in the sphere of higher education

First, the Government should introduce a system of certification of educational institutions at international standards level, which will allow evaluating fairly the education quality at all higher education institutions. It is also necessary to think about the attraction of competent institutions for international accreditation of higher education organizations.

Second, it is necessary to merge a number of academic scientific institutions with the best higher education institutions within the framework of structural reforms of science which may serve as a basis for establishment of new universities uniting education and scientific research.

Third, the Government should develop an appropriate legislative basis for the development of specialized educational programs and applied scientific centres of exact and engineering sciences.

Fourth, the Ministry of Education and Science and other relevant structures of the Government should prepare a program of scientific and technical development and control its implementation on principles of strengthening the coordination at the intersection of scientific, creative and technological works with the effective use of financial assets and ending the duplication of scientific and applied researches.

Fifth, we should collaborate more actively with foreign developmental institutions and academic centres and also encourage private investment into mathematical and scientific education.

Sixth, the active involvement of foreign scientists and teachers in sectors of education representing the greatest interest for us should become a component of the strategy of increasing the number of qualified professors and teachers of engineering.

Seventh, we need to create specialized training focusing on information technologies and new forms of information distribution.

The nineteenth direction - Formation of the basis of a “smart economy”.

Practically all modern successful states deeply engaged in the world economy have relied upon a “smart economy.” For its creation we should, first of all, develop our own “human capital.”

At first, we should draw attention to the following:

First, we must have requirements and corresponding infrastructure for regular renewal of publicly database of knowledge required for our new economy in compliance with the world technological level of development as a whole.

Second, it is necessary to provide direct support for the establishment of innovative educational consortia for educational programs and applied science research.

Third, we need to expand the practice of combined participation of scientific research institutions and universities in competition for receiving state or private sector orders for scientific research and development engineering, grants, joint scientific publications, etc.

Fourth, we need to recommend companies supplying new technologies to engage in obligatory education of Kazakhstan's personnel to work with these technologies.

Fifth, it is necessary to create relevant preconditions to ensure the interests of business people in scientific technological provision and competitiveness of the private sector. There must be also strict monitoring of execution of contractual obligations by the business community regarding the training of Kazakhstan's specialists.

4. Modern social policy: attention to demands and necessities of people and creation of new jobs

Two years ago we assumed the course towards consistent social modernization. We have achieved a lot.

What is crucial for us is to provide everybody with necessary conditions to implement important and clear life principles:

- to provide for one's family;

- to own a home;

- to educate children;

- to improve health; and

- to accumulate funds for retirement.

From our previous experience and from the experience of other countries we should make two principal conclusions.

First, social support for people from the government can only be effective if it has a targeted and individualized nature. The state is obliged and actually takes responsibility for supporting only those members of the society who really need help, first of all, children, mothers with many children, veterans and the disabled.

Second, the most effective social policy was and still is the policy of motivating to productive work and creation of new jobs. We need to have real incentives for people who once lost their jobs for one reason or another to get new ones and offer them an opportunity to have a new profession. Moreover, we need to resume the popularization and active promotion of work specialties, especially in the industry, for the young generation.

The twentieth direction – Consistent policy in the sphere of housing availability and development of real estate market

First, the Government must analyze and accelerate the implementation of the program of municipal housing including the development of construction industry, construction of accessible housing for rent, ensuring the transparency of the process during land allocation, and promoting individual housing construction.

Second, there is still an unresolved issue of increasing the quality of construction and servicing the facilities already built by adapting international standards of quality.

The Government and relevant ministries are facing an important task of creating an effective, competitive and transparent property market. This market must provide the most favourable conditions for obtaining housing, giving buyers the opportunity to have full information on conditions and prices of transactions, and developing effective credit instruments from financial organizations.

Third, the administrative and legislative requirements in the area of real estate should be made simpler and easier. We should also resolve the issue of facilitating procedures of registering land slots and the transparency of their allocation.

Fourth, we should adopt measures to improve our system of state registration of real estate rights and transactions, and develop an effective method of real estate assessment.

Fifth, we should estimate the opportunities for creating additional stimuli for wide scale housing construction.

Sixth, the Government must analyze tendencies on international property markets and using best international practices establish effective instruments for financing rental housing construction and stimulating individual housing construction.

Seventh, we should establish a legislative basis for stimulating insurance companies offering services concerning mortgage credit lending.

The twenty first direction – Improvement of health service quality and development of high-tech healthcare system

First, I consider it is necessary to achieve efficiency and quality improvement of health services by revising mechanisms of management, financing, coordination and control in healthcare. We should also introduce a system of accountability for healthcare providers open to the public and a system of internal control and external audit.

It is necessary once and for all to determine those health services which are to be provided by the state and not to mix them with private services. On the other hand, an opportunity must be given for the development of private medical service.

Second, we should develop programs for increasing average life expectancy, reducing rates of infant and maternal mortality and the level of tuberculosis and reducing the expansion of HIV/AIDS.

Third, primary medical training should become a compulsory part of all school and university curricula. In this regard, it is also necessary to increase the population's knowledge and awareness of a healthier lifestyle and healthcare issues. A special attention should be given to the development of mass sport and promotion of sport among the population.

Fourth, within the next three years it is necessary to construct 100 hospitals in regions across Kazakhstan through public-private partnerships.

Fifth, a serious attention should be given to the sanitary infrastructure of Kazakhstan and to providing all the population centres with drinking water of high quality.

Sixth, incentives should be created to develop a competitive market of healthcare and medical insurance services which should be accessible for the people.

Seventh, it is necessary to rapidly adapt the training and certification of doctors and medical workers to international standards of education. It is also necessary to think over the introduction of an incentive based wage system for medical workers depending on the level of their qualification category, specialty type and workload.

In the meantime we should start creating a high-tech healthcare system which is to be available to the widest cross-section of our population. For this purpose:

First, the Ministry of Healthcare should develop a system of improvement of modern and high-tech prophylaxis and diagnostics, first of all, in pre-school and school establishments; patients' medical consultations, treatment and rehabilitation of socially significant diseases. It is necessary to stimulate the creation of high-tech medical centres of early detection and prevention of diseases.

Second, the state should assist public healthcare authorities in developing a system of high-performance information technologies, among other things by creating nationally accessible electronic medical records.

The twenty second direction – Development of a cumulative pension system

The Government should draft proposals regarding further improvement of a cumulative pension system.

The most pressing tasks are:

First, the provision of state guarantees for keeping pension savings and their sufficiency at old age.

Second, maximum population coverage with a cumulative pension system.

5. Political and administrative development in accordance with the logic of the New stage

The twenty third direction – Development of the political system

The primary task at the new stage is further strengthening the foundations of an open, democratic and legal state which harmoniously combines universally recognized democratic values with the traditions of our multi-ethnic and multi-religious society.

The important directions for the development primarily are:

• Increasing the interaction efficiency and strengthening the system of checks and balances between the branches of power;

• Expanding the powers of representative bodies;

• Creating favourable conditions for strengthening the role of political parties and development of civil society institutions;

• Improving efficiency and transparency of government institutions;

• Reforming the structure of executive power to provide improved public access to the government decision making process;

• Further strengthening the institutional mechanisms for the protection of human rights and freedoms;

• Creating conditions for the development of local self-government; and

• Promoting the harmonious development of mass media.

The State Commission, having worked for a year, has presented the basic directions of democratic reforms. Now, it is time for a group of legal experts to prepare draft laws and amendments to our Constitution.

I am also confident that all this will finally allow us to find an optimal model of harmonious political and state formation of our country at this new stage of Kazakhstan's development.

The twenty fourth direction – Realization of administrative reforms and modernization of executive power

We are creating a qualitatively new model of state administration on principles of corporate management, productivity, transparency and accountability to society taking into account best international experience.

First, the Government, together with the akims, should radically change approaches to the drafting and contents of program documents. Each state body should have a strategic plan, a determined mission, clear priorities and established target parameters of all state bodies' activity, and the work of each civil servant should be focused on these priorities. I assign to rethink active programs, to unite them around our strategic priorities and reduce or transfer other programs to another level of responsibility where necessary.

Second, the separation of functions of state bodies into strategic, administrative, executive, and controlling and supervising should reach its logical conclusion. The analysis of governmental decisions should be carried out annually to avoid duplicating functions and improve inter-budgetary relations, overcoming the conflict of interests.

Third, it is necessary to improve the budgetary planning aimed at maintaining efficiency, productivity, controllability and transparency.

Fourth, the Government should transfer all non-strategic economic activity of the state to the competitive market environment.

Fifth, the system of state procurement should establish precise rules and procedures; they should be transparent, controllable, clear and easily fulfilled.

Sixth, the Government should ensure development and introduction of standards of public services. The register of all public services provided both on the national and local levels must be confirmed by the Government before July 1, 2007.

Seventh, the Government and local executive authorities should work out a set of measures to increase transparency and accountability of their activity.

Eighth, it is necessary to have tougher requirements which are directed at increasing the responsibility of state employees and strengthening of motivation for their work.

Ninth, the evaluation of activity of state bodies should be implemented taking into account of efficiency and quality of services provided to citizens, as well as the results of realization of the state, branch, regional and budget programs.

Tenth, it is necessary to conduct a thorough analysis of results of work on creation of an “Electronic Government”. Given that, and based on the experience of leading countries of the world, we should continue introducing modern information technologies.

I assign the Government to develop a legal and regulatory basis necessary to carry out the administrative reform.

The twenty fifth direction – Increasing the role of the Assembly of Peoples of Kazakhstan to further strengthen public accord and stability

Further strengthening of public accord is basically a foundation for maintaining dynamic development of the country and successful accomplishment of that paramount task which we have put before ourselves.

Therefore, it is necessary to strengthen the authority of the Assembly of Peoples of Kazakhstan including through legislation expanding the area of its practical activities and responsibility.

The Assembly should consistently solve the following tasks at a new level of our country's development:

First. Strengthening unity among our peoples, supporting and developing a wide public consensus on basic values of the modernization of Kazakhstan's society which go beyond the limits of political ideologies and the current political trends.

Second. Strengthening a sense of common citizenship based on equality of opportunities for all citizens of Kazakhstan, irrespective of their national, social and, so to speak, “class” origin.

Third. Maintaining favourable conditions for further strengthening of interethnic and inter-religious accord and tolerance in our society.

Fourth. Hard and consistent counteraction to any manifestation of extremism and radicalism in our society and attempts directed at infringement of constitutional rights of our citizens.

The twenty sixth direction – Spiritual development of the peoples of Kazakhstan. The tri-lingual policy

First, continuing the work in the framework of the “Cultural Legacy” program, we should examine the possibility of establishing a “Fund of Spiritual Development of the Peoples of Kazakhstan.” This Fund must conduct regular monitoring and support the development of cultural values and traditions of our peoples with the help of the state and private partnership by attracting corresponding public organizations. The administration of the Fund must be exercised on principles of corporate management.

Second, I propose to begin a step-by-step realization of a cultural project “The Unity of Three Languages”. Kazakhstan must be perceived in the world as a highly educated country whose population can use three languages.

They are: Kazakh as the national language, Russian as the language of interethnic communication, and English as the language of successful integration in the global economy.

The twenty seventh direction – Improvement of the law application practice and enforcement of law and order

Consistently strengthening the basis of an open and democratic society we should not forget that democracy and order are indivisible, one cannot exist without the other. Therefore, an effective system of citizens' rights and freedoms is required.

First, it is necessary to intensify the coordination of actions of law enforcement and other state bodies in enhancement of organizational and legislative measures in the area of maintaining law and order.

Second, it is necessary to focus our attention on the growing problem of youth crime and take measures to reduce it.

Third, it is necessary to provide our law enforcement bodies with additional resources and instruments for fighting challenges such as drugs and trans-national organized crime.

Fourth, we should ensure the creation and functioning in the country of a nationwide system of preventing violations of law, and attract community and population to this work on a broader basis.

6. New regional and geopolitical responsibility of Kazakhstan

The twenty eighth direction – New international responsibility of Kazakhstan, development of multi-vectoral foreign policy and participation in combating global threats

Kazakhstan has been and is an active participant in wide international cooperation aimed at nuclear non-proliferation, fight against international terrorism, religious extremism, distribution of drugs and other contemporary threats.

Many problems in Kazakhstan such as protection of the environment have a trans-border character. They can be solved only jointly with our neighbours, Russia, China and Central Asian states, on the basin principle. For this purpose trans-border zones of sustainable development should be created with international participation, on the example of Danube, Alps and Andes treaties.

Cooperating with other countries in solution of vital problems, ranging from ensuring energy security to fighting against epidemics and environmental disasters, we will further strengthen our role and prestige as a responsible member of regional cooperation and the international community.

This is manifested in our good neighbourly relations with Russia and China, which are priorities, as well as in our interest and practical steps toward development of the strategic partnership with the USA and multilateral cooperation with the countries of the European Union.

The twenty ninth direction – Kazakhstan's active role in ensuring regional stability, developing economic integration of Central Asian states and forming a dynamic market in the Caspian and Black sea zone

In order to use the advantages of regional development, it is necessary to ensure deeper and more beneficial integration of the region's countries.

This has practical reflection in Kazakhstan's constructive initiatives to intensify cooperation in Central Asia, in Asia and the Middle East, to strengthen regional structures such as the Eurasian Economic Community, the Conference on Interaction and Confidence Building Measures in Asia, and the Shanghai Cooperation Organization.

In this connection we should:

First, negotiate an agreement with our neighbours on the development of a more favourable business climate in the entire Central Asian region. Signing special agreements may be necessary to allow our companies to invest resources in neighbouring countries freely and eliminate bureaucratic and protectionist barriers in the way of imports and exports, and also the movement of capital and labour force.

Second, we should concentrate our efforts on implementing projects in Central Asia attracting foreign financial institutions and local companies. This is the primary goal for the “Kazyna” Fund.

Third, in cooperation with our neighbours we may discuss introduction of a special regime of movement for the workforce. We stand for a free, but regulated movement of qualified workforce in the countries of the Central Asian region.

The thirtieth direction – Confirmation of Kazakhstan's position as a centre of inter-cultural and inter-religious accord in the development of the “dialogue of civilizations”

Our consistent policy aimed at ensuring tolerance, inter-religious and intercultural accord of all ethnic groups living in our country and representing the united people of Kazakhstan, has already been recognized by the international community.

First, today we need to promote the role of Kazakhstan as one of the important international centres of intercultural and inter-religious dialogue at a higher level. In case of necessity our country could be an international mediator in finding mutually beneficial political solutions for potential conflict situations.

Second, I think that together with a number of countries which are also interested in expanding and intensifying the dialogue of civilizations, we can jointly come forward with major international initiatives aimed at improving the understanding between East and West on key issues of the modern world.

Dear people of Kazakhstan!

Distinguished members of Parliament and Government!

Ladies and gentlemen!

The achievement of these high goals which we set before us will require additional mobilization of efforts and, in many cases, new innovative approaches to the issue from all bodies and institutions of power, as well as business, scientific and expert communities.

Most importantly, the process of complex modernization must take place in the interests and with the direct participation of all our people, of all strata and institutions of our society.

Қазақстан Республикасының Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың Қазақстан халқына ЖОЛДАУЫ «ЖАҢА ӘЛЕМДЕГІ ЖАҢА ҚАЗАҚСТАН»

І бөлім

Астана 2007 жылғы 28 ақпан

1. «Қазақстан-2030» Стратегиясының 10-жылдығы – Қазақстан экономика мен өзінің мемлекеттігінің берік іргетасын құра отырып, дамудың жаңа кезеңіне сенімді кіруде

Қымбатты қазақстандықтар!

Құрметті депутаттар мен Үкімет мүшелері!

Ханымдар мен мырзалар!

Тәуелсіздікке қолымыз жеткен алғашқы күннен бастап Сіздер мен біздер барлық қажыр-жігерімізді жұмсап, еңсесін асқақтатқан Жаңа Қазақстан барған сайын нық сеніммен алға басып келеді. Дамудың өзі таңдаған даңғылына түскен еліміздің атағы шартарапқа таралып, әлемдік қоғамдастықтың алдындағы абыройы да жылдан жылға артып отыр.

Біз экономикамыз бен мемлекеттігіміздің берік іргетасын қаладық. Енді бүгін Қазақстанның алдағы дамуы, кемел келешегі экономикалық, әлеуметтік, саяси және әкімшілік тұрғыда жан-жақты сараланып, түбегейлі жаңа кезеңге батыл қадам бастық.

Бүгін мен Сіздерге еліміздің және қоғамымыздың алдағы дамуы жайындағы пайымымды баяндамақпын. Ойға алғанымызды орындау Қазақстанның шын мәнінде тарихи ауқымдағы аршынды самғау жасауына мүмкіндік берері сөзсіз.

Әңгіме еліміздің әлемдегі бәсекелестікке қабілетті елу елдің санатына қарай жасайтын қарышты қадамдары туралы болмақ, бұл жайында алдыңғы Жолдауда да айтылған еді.

1997 жылы Сіздер мен ұсынған Қазақстанның 2030 жылға дейінгі дамуының Стратегиясын қолдадыңыздар, онда біздің қоғамымыздың кемел келешегі мен мемлекетіміздің ұлық мұраты баяндалғаны мәлім.

Бұл әлі де толыққанды даму жолына түсіп үлгермеген жас тәуелсіз мемлекеттің ұлы таңдауы болатын. Сол кезде осы Стратегия турасында талай күмән-күдіктің болғаны да маған белгілі.

Сол заманда еңсемізді толып жатқан әлеуметтік-экономикалық проблемалардың зілбатпан ауыртпалығы басып, қолымызда егеменді даму мен либералдық реформалардың азын-аулақ алғашқы тәжірибесі ғана болғанын өздеріңіз білесіздер.

Сонда, осыдан он жыл бұрын, жасаған таңдауымызда біз жаңылысқан жоқпыз.

Дәл осы уақыттан бастап, Қазақстан нарық экономикасы теоремасы мен демократиялық даму ақиқаттарының тар жол, тайғақ кешулерінен тайсалмай өтіп, алған бағытынан таймай алға басты.

Біз мүлде жаңа экономикалық жүйенің, демократиялық құқылық мемлекеттің іргетасын нық қалап, осы заманғы қоғамдық институттарды нығайтып, өмірдің сапасы мен ұстындарын да өзгерте білдік.

Біз ішкі тұрақтылыққа, дамудың әлеуметтік іргесінің беріктігіне қол жеткізіп, өңірдегі ең еңселі экономиканы сомдадық. Қазақстан халықаралық қоғамдастықтың өңірдегі геосаяси тұрақтылық пен халықаралық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөніндегі міндеттерді мүлтіксіз атқаратын толық құқылы әрі жауапты мүшесінің тұғырына көтерілді.

Біз үшінші деңгейлі мемлекеттердің қалпында қалғанымыз жоқ. Өткен он жыл ішіндегі жұмысымыздың ең басты нәтижесі де, міне, осы.

Ендігі жерде алдағы он жылдықта атқаруға тиіс жұмысымызды айқындап берейін.

2. Қазақстандықтардың өмір сүру сапасының өсуі

Біз екі мыңыншы жылға қарағанда жалпы ішкі өнімді еселеу жөніндегі міндетімізді келесі жылдың өзінде-ақ іске асыра аламыз. Бұл көздеген мақсатымыз да, экономикалық өсудің көлденең тартар көрсеткіші де емес, бұл - қазақстандықтардың тұрмысын жақсарта берудің қолымызда бар нақты мүмкіндігі.

Өткен жылдары, оны өздеріңіз де білесіздер, біз өміріміздің сапасын айтарлықтай жақсарта түскен көптеген аса маңызды әлеуметтік міндеттерді шеше білдік.

Біз жоғары және арнаулы орта оқу орындары студенттерінің стипендияларын өсірдік, оларға білім алу гранттары мен кредиттер бердік. Бюджет саласының қызметкерлері мен мемлекеттік қызметшілердің жалақысын үнемі көтеріп келеміз. Аз қамтылған отбасыларына 18 жасқа толмаған балалары үшін ай сайынғы жәрдемақылар, ал көп балалы аналарға арнайы мемлекеттік жәрдемақылар төлеудеміз. Балалар мен жасөспірімдердің белгілі бір зәру топтарын дәрі-дәрмекпен тегін қамтамасыз ету мәселесі де шешілуде.

Жыл сайын зейнеткерлік жәрдемақылардың мөлшері де үстеме арттырылып келеді. Бұрынғы еңбек өтіліне байланысты зейнетақылық төлемдерді сараланған түрде өсіру жүзеге асырылды. Бұл бір миллионнан астам адамды қамтыды. Сонымен қатар әлді құрылымдар ардагерлерінің зейнетақылары көбейтілді. Барлық зейнетақылық және әлеуметтік төлемдер уақтылы – тиісті айында төленіп келеді.

Бұрын уәде бергеніміздей, экономиканың тұрақты дамуы қазақстандықтардың әл-ауқатын жақсартқан үстіне жақсарта беруге жағдай туғызады. Бұл – біздің саясатымыздың әлеуметтік жемісі.

Мен бүгінгі күні Үкіметке халқымыздың әл-ауқатын жақсарта беру жолындағы жұмысты ары қарай жалғастыра беруді тапсырамын.

Бұл үшін:

Біріншіден,ана мен баланы әлеуметтік қорғауға айрықша маңыз бере отырып, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап, баланың тууына байланысты біржолғы мемлекеттік жәрдемақы мөлшері 34 740теңгеге дейін немесе 2 есе арттырылсын.

Баланы бір жасқа толғанға дейін күтуге төленетін ай сайынғы жәрдемақы:

Тұңғыш бала туғанда - 5790 теңгеге дейін немесе 177 пайызға; екінші бала туғанда - 6369 теңгеге дейін немесе 167 пайызға; үшінші бала туғанда - 6948 теңгеге дейін немесе 159 пайызға; төрт және одан да көп бала туғанда - 7527 теңгеге дейін немесе 153 пайызға көбейтілсін.

Балалы отбасыларын қолдауға қажетті қосымша қаражат 9,5 миллиард теңгені құрайды.

Осыдан бұрын қолданылған шаралар еліміз халқының тұрақты өсуіне жағдай жасады.

Егер 2000 жылы 220 мың сәби дүниеге келсе, 2006 жылы олардың саны 290 мыңға жетті. Тек 2005 жылы ғана тұрақты халық өсімі жарық дүние есігін ашқан сәбилер есебінен 121 мың адамды құрады.

Ендігі жерде аталған шараларды іске асыру бұдан да сындарлы демографиялық ілгерілеуге жеткізеріне сенімдімін.

Екіншіден, жұмыс істейтін әйелдердің жүктілігін, босануы мен аналық кезін міндетті әлеуметтік сақтандыру енгізілсін. Бұл ретте декреттік демалыста және бір жасқа толғанға дейін нәресте күтімі жөніндегі демалыста жүрген кезінде олардың зейнетақылық жинақтаулары жүргізіле беруге тиіс.

Бұл жәрдемақыларды төлеу әлеуметтік салықты қайта бөлу есебінен құралған Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының қаражаты есебінен жүзеге асырылады. Бұған мемлекеттік бюджеттен қосымша 9,2 миллиард теңге бөлу талап етіледі.

Үшіншіден, іргелік зейнетақының мөлшері ұлғайтылсын және таяудағы жылдары оның тұрмыстық ең төменгі қажеттіліктің 40 пайызы деңгейінде сақталуы қамтамасыз етілсін. Демек, біз алғаш рет қазақстандық зейнетақымен қамтамасыз ету жүйесін халықаралық стандарттар деңгейіне сәйкестендірдік.

Мұның өзі 1 миллион 675 мың іргелік зейнетақы алушыларды қамтиды, әрі оның мөлшері 2008 жылы шамамен бір мың теңгеге немесе 35 пайыздан аса артады. Ең төменгі зейнетақылық төлемдер (іргелік пен ең төменгі ортақ зейнетақы) 2008 жылы шамамен 1500 теңгеге немесе 15 пайызға көбейеді.

Төртіншіден, зейнетақының мөлшерін бұрынғы еңбек өтіліне сүйеніп анықтаған кезде әділдік орнату үшін зейнеттік заңнамада көзделген зейнетақыны есептеу үшін ескерілетін табысты шектеу өзгертілсін, ол 15 мәрте айлық есептік көрсеткіштен 25 мәртеге дейін арттырылсын.

Зейнетақыларды есептеу үшін алынған табыстарды заңнамалық шектеу салдарынан бұрын зейнетақылары кеміген жарты миллионға жуық (483 мың адам) өздерінің зейнетақыларына әжептәуір үстеме алады.

Ортақ зейнетақының орташа мөлшері 13 604 теңгеге немесе 25 пайыз артады. Ортақ зейнетақылар 2008 жылы 21285 теңгеге дейін немесе 76 пайыз өседі.

Бесіншіден, зейнетақы төлемдерін сатып алу қабілетін тұрақтандыру үшін зейнетақы төлемдерін индекстеу сақталсын және ол тұтыну бағалары индексінің болжамды өсімінен екі пайыз арттырыла жүзеге асырылсын.

Аталған шараларды жүргізуге жұмсалатын қаражаттың жалпы қажеттілігі 55,3 миллиард теңгені құрайды.

Алтыншыдан, бюджет саласындағы жалақы 2007 жылғы 1 қаңтардан бастап 30 пайыз арттырылды. Бюджет саласы қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесін одан әрі жетілдіру жөніндегі жұмысты жалғастыра беру қажет.

Жетіншіден, олардың мәртебесін арттыру, білім беру, әлеуметтік қамсыздандыру, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт сияқты салаларда кадрлар тарту мен кадрлық әлеуетті нығайту үшін 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап еңбек демалысына шыққан кезде сауықтыруға арнап, бір айлық лауазымдық жалақысы мөлшерінде жәрдемақы төлеу енгізілсін.

2008 жылы ғана бұл бюджетке 30,6 милииард теңгеге түседі.

Сегізіншіден, алдыңғы жылдары 1998 жылғы 1 қаңтарға дейін зиянды және ауыр еңбек жағдайында өтілін өткерген адамдарды әлеуметтік қамсыздандыру жайында талай рет мәселе көтерілген еді.

Кәсіпорындар жұмысшыларымен кездескен кездерімде де бұл мәселе менің алдыма қойылды. Мен оларды түсінемін. Өзім бастан кешкен жағдай. Бұрын біз мәселені №1 Тізім бойынша шешіп келдік. Ендігі жерде № 2 Тізім бойынша шешу керек. Мұндай қазақстандықтар саны бізде шамамен 28 мыңдай адам. Менің ойымша, қазіргі кезде осы проблеманы шешуге біздің қайтып оралуға нақты мүмкіндігіміз бар.

Біз аталған санат үшін сегіз айлық есепті көрсеткіш мөлшерінде арнайы жәрдемақылар енгізе аламыз. Бұған жыл сайын үш миллиардтан аса теңге қажет болады. Осындай қаражат тауып, 2008 жылғы 1 қаңтардан бастап №2 Тізім бойынша арнайы жәрдемақылардың төленуін қамтамасыз ету қажет.

Сайып келгенде, мен атап берген барлық әлеуметтік төлемдерді көбейтуге жұмсалатын қаражатқа қажеттілік 2008 жылы шамамен 108 миллиард теңгені құрайды.

Бүгінгі таңда мемлекеттің қазақстандықтарды әлеуметтік қамсыздандыруды жақсарту үшін осындай үлкен қаражат жұмсауға мүмкіндігі бар. Ендеше біз бұл мүмкіндікті пайдаланатын боламыз.

Тоғызыншыдан, үш жылдың ішінде 100 мектеп пен 100 аурухана салуды, әрі оларды еліміздің нақ осындай нысандарға мұқтаж болып отырған аудандарында салуды тапсырамын. Әлеуметтік инфрақұрылымды дамытуды біз стратегиялық міндет дәрежесіне көтеруіміз керек.

Мен мемлекеттік–жеке меншік серіктестігінің көмегімен әлеуметтік-инфрақұрылымдық даму тетігін қалыптастыру қажеттігіне жеттік деген ойдамын.

3. Қазақстандық дамудың жаңа кезеңі – жан-жақты жаңғыртуды жеделдету

«Қазақстан – 2030» Стратегиясын дәйектілікпен іске асыру өзіміздің алдағы ілгерілеуіміз үшін берік негіз қалады. Біздің бұрынғыдан да қуатты серпінмен алға басуымыз үшін барлық негіз бар, біз мұндай тарихи мүмкіндікті уысымыздан шығармайтын боламыз.

Сол үшін де Қазақстанды жеделдете әрі жан-жақты жаңарту жолы таңдап алынды.

Бұл – біздің бұдан былайғы жылжуымыздың бірден-бір дұрыс бағыты.

Біз бүгінгі дүниеде Қазақстан мен қазақстандықтардың лайықты орын алуын, еліміздің бүкіл халқының әл-ауқатын арттырып, тұрмыс деңгейін едәуір көтеруді қамтамасыз ету үшін сыртқы нарықтарға шығып, онда мықтап орнығуға міндеттіміз.

Бұл жолда Қазақстан мен осы өңірдің нақты жағдайын ескеріп, әрі әлемнің озық мемлекеттерінің жетістіктерін өзімізде іске асыра отырып, біздің:

біріншіден, қандай да бір табыстарға қолымыз жеткен секторларды жаңарту қарқынын жеделдете түсуіміз қажет.

екіншіден, жаңартуды ешқандай алалаусыз Қазақстан экономикасы мен әлеуметтік өмірінің барлық салаларына тарату керек.

4. Бәсекеге қабілеттілік – Қазақстанның әлемдік экономика мен қоғамдастыққа табысты ықпалдасуының кілті

Сондықтан да өткен жылдың өзінде біз жалпы қазақстандық жобамызды тұжырымдап, оны іске асыруды қолға алған болатынбыз.

Мұның өзі біздің әлемнің бәсекеге неғұрлым қабілетті елу елінің қауымдастығына қарай жедел қарқынмен жылжуымызды және оның тұрақты мүшесі ретінде Қазақстанның тұғырнамасын нығайтуды көздейді.

Әлбетте, мұның қажетті шарты – Қазақстан тауарлары мен көрсететін қызметін озық халықаралық стандарттардың сапалық деңгейіне шығару.

Бірақ бұл жеткіліксіз. Біз салмақты және салихалы тұрғыда экономиканың барлық деңгейлеріндегі – бүгінгі әрі ықтимал келешектегі өзіміздің нақты және кемел бәсекелестік артықшылықтарымызды анықтап, пайдалана білуіміз керек.

Жүйелілік – біздің бүгінгі дүниедегі алдағы он жылдықта жедел алға жылжуымыздың басты қағидасы, міне, осы.

Бұл үшін бізде барлық алғышарттар бар. Иелігімізде орасан зор аумақ бар, ұтымды географиялық және коммуникациялық-көліктік орналасуымызды алыңыз, оған табиғи ресурстарымыздың молдығын қосыңыз.

Біз өңірлік экономикада алдыңғы шептерге шықтық, халықаралық әріптестерімізбен сындарлы қатынастар орнаттық, саяси және әлеуметтік–экономикалық тұрақтылыққа қол жеткіздік.

5. Жаңа кезеңнің негізгі міндеттері

Қазақстанның әлемдегі тауарлар, көрсетілетін қызмет, еңбек ресурстары, капитал, осы заманғы идеялар мен технологиялар нарықтарының шын мәнінде ажырағысыз серпінді бөлігіне айналуы үшін біз он басты міндетті шешуіміз керек.

Бірінші міндет – экономиканың тұрлаулы дамуын қамтамасыз етіп, ұстап тұрумен ғана шектеліп қалмай, оның өсуін басқаруға қол жеткізу.

Бізге экономиканың бәсекеге қабілеттілігін тұрлаулы сипатын қамтамасыз ету үшін толымды стратегия әзірлеу мен іске асыру, сондай-ақ оның орындалуына қатаң бақылау орнату қажет болады.

Бұл стратегия біздің экономикамыздың жекелеген секторлары мен өндірістерінің нақтылы бәсекелестік артықшылықтарына негізделуге және әлемдік дамудың үрдістері мен сыртқы нарықтардағы сұранысты ескеруге тиіс.

Біз ендігі жерде «қолымыз жеткен» экономикалық өсуді пайдаланумен шектелмей, осы өсуді шындап басқаруды меңгеруге үйренуіміз , сөйтіп оны сапалық жаңа деңгейдегі экономикалық дамуға ұластыруымыз керек.

Біз Қазақстанды индустриаландыруға халықаралық нарықтардың талаптары мен шарттарына сай келетіндей түбегейлі жаңа тұрғыдан келуді қамтамасыз етуіміз керек.

Аса ірі монополистерді қайта құрылымдау мен бәсекелестік қатынастарды дамыту есебінен біздің табиғи монополиялар аясын қысқартуымыз қажет.

Экономиканың табиғи монополиялар сақталып отырған секторларында салалық реттегіштердің көмегімен тарифтік және техникалық реттеу жөнінде елеулі жұмыс жүргізу міндеті де алдымызда тұр.

Ырықтандыру жағдайында біз қаржы жүйесінің тұрлаулылығы мен бәсекеге қабілеттілігін арттырудың жаңа деңгейіне көтерілуге міндеттіміз.

Біздің тиімді жұмыс істейтін қор нарығын құруымыз керек. Халықтың бағалы қағаздардағы өздерінің жинақтарын инвестициялауға белсенді қатысуын қамтамасыз етпейінше, оны ойдағыдай дамыту мүмкін емес.

Үкіметтің халықты инвестициялық сауаттылық әліппесіне үйрету жөнінде кең ауқымды жұмыс жүргізуі шарт.

Қазақстанның қолайлы шарттармен БСҰ-ға кіруі жөніндегі мақсатымызға біздің міндетті түрде жетуіміз парыз.

Біз халықаралық техникалық стандарттарды барлық жерлерде де жеделдете әрі ауқымды енгізуге міндеттіміз.

Менің Үкіметке беретін ең басты тапсырмам осы. Оны мүлтіксіз орындау – Үкіметтің тікелей міндеті және қоғам алдындағы парызы.

Екінші міндет - өңірлік экономикада сапалық жаңа табыстарға жету және жаһандық экономикаға толық құқылы қатысуды қамтамасыз ету.

Біздің Қазақстанды экономикалық дамудың «өңірлік локомотивіне» айналдыра алатын да, оны әлемдік экономиканың оңтайлы «ойыншысы» етіп сомдайтын да мүмкіндігіміз бар.

Біздің қолымызда әлемдік шаруашылық жүйесінде нақтылы қазақстандық плацдармдарды іздестіру мен игеру, шетелдік серіктестермен ірі озық жобаларға қатысу, сондай-ақ біздің экономикамызға қатысушыларды жан-жақты әрі қалтқысыз қолдау, соның ішінде, оларға сапалы инфрақұрылымдық қызмет көрсету арқылы қолдау жөнінде іргелі де ілгергі бағдарлама болғаны жөн.

Бұл ретте назарды негізінен Ресей, Қытай, Орталық Азия, Каспий мен Қара теңіз өңірлерінің нарықтарына аударған жөн.

ТМД, ЕурАзЭҚ, ШЫҰ шеңберіндегі экономикалық ықпалдастық саудадағы басты бағдар болып қала береді. Біз мемлекеттердің Еуразиялық экономикалық одағын құруды ұсынамыз. Оған кіруді біздің көршілерімізге тиімді ету керек.

Қазіргі кезде әлемдік нарықтарда біздің тауарларымызға, көрсететін қызметімізге, озық идеяларымызға, ондай да үмітім бар, арналған жаңа «тауашалар» тауып, жеке меншік бизнес пен мемлекеттің күш-жігерін топтастыру мәселесі бұрын-соңды мұншалықты өткір қойылған емес.

Бәсекеге қабілетті экономика қалыптастыруда мемхолдингтердің рөлі мен орнын айқын анықтап алудың маңызы зор.

Бұл міндетті мемхолдингтердің өздерін тікелей қатыстыра отырып, шешу жауапкершілігін Үкіметке жүктеймін.

Үшінші міндет - өндіруші сектордың тиімділігін арттыру.

Біз алдағы уақытта да байсалды әрі өзара тиімді экономикалық саясат жүргізу ниетіндеміз.

Көмірсутегі секторын одан әрі дамытуды, шетел мен жергілікті инвесторлар тартуды экономиканы әртараптандырумен тікелей байланастыру және жаңа келешегі мол өндірістер құру жөніндегі аса маңызды міндеттерді осы арнада шешу қажет.

Біз Қазақстанның аса бай жер қойнауын игеріп жатқан шетелдік әріптестерімізді елдің мүддесіне қарай бетбұрыс жасап, біздің экономикамызды әртараптандыруға белсене қатысуға, әлбетте, нарықтық негізде қатысуға өктем тұрғыда шақыра аламыз.

Үкіметке осы орайда тиісті жұмыс жүргізуді тапсырамын.

Бұл мәселеде алдымыздан шыққан компаниялардың біздің қолдауымызға ие болары айтпаса да түсінікті. Өйткені біз, ең алдымен, Қазақстанның ұлттық мүддесін басшылыққа аламыз.

Бұл орайда біз Қазақстан энергия ресурстарын беріп отырған көршілеріміз бен халықаралық әріптестеріміз мүдделерінің тұрақтылығын, болжамдылығын және ұзақ мерзімділігін қамтамасыз етеміз.

Қазақстанның өңірлік, содан кейінгі жерде әлемдік экономикалық кеңістіктегі тұғырларын одан әрі нығайтудың толымды стратегиясын әзірлейтін уақыт жетті.

Өзіміздің энергетикамыз бен мұнай-химия саласын дамытуымыздың басты мәселесі – энергия өнімдерінің қосылған құнын ұлғайту арқылы бұл секторлардың тиімділігін көтеру. Мұнай-химия, газ ресурстары, экспорттық энергия арналары сияқты секторларды басқару барынша тиімді болуға тиіс.

Әлбетте, бұл нарыққа қатысушылардың бәріне қойылатын, бірақ, ең алдымен, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мен «Самұрық» мемхолдингіне қойылатын талаптар.

Төртінші міндет - өндірістің шикізаттық емес секторының дамуын, экономикалық әртараптандырылуын қамтамасыз ету өте-мөте маңызды.

Үкіметтің экономиканың басымдықты шикізаттық емес секторларында инвестициялық «ұшқыр» жобаларды іске асыру жөніндегі өзінің бас стратегиясы болуы керек.

Жаңа экономикалық жағдай мен басымдықтарды ескере отырып, Дамудың индустриалдық-инновациялық стратегиясын іске асырудың тиімділігіне баға беретін уақыт жетті. Сондай-ақ индустриалдық әртараптандыру жоспарларын қалыптастыру жөніндегі талаптар мен ұсыныстарды да тұжырымдау қажет. Жекелеген жобаларды алғашқы қаржыландыруды әртараптандыруды ауқымды қаржыландыруға қадам басатын сәт туды.

Бұл - Үкіметтің, әкімдердің, мемхолдингтердің жауапкершігіндегі мәселе, бұған шағын және орта бизнес те белсене қатысуға тиіс.

Бесінші міндет - өңірлік және жаһандық экономикадағы өзіміздің жаңа рөлімізге сәйкес осы заманғы инфрақұрылымды дамыту.

Біз стратегиялық инфрақұрылымның даму келешегін айқын пайымдай білуіміз және, ең алдымен, отандық инфрақұрылымдық қызметті тұтынушы компанияларымыздың бәсекелестігін, сондай-ақ өзіміздің халықаралық экономикалық ықпалдастығымыздың мүдделерін ескере отырып, осы саладағы басқарудың сапасын едәуір арттыруымыз керек.

Сонымен қатар экономикалық өсу мен бәсекеге қабілеттіліктің өңірлік орталықтырын айқындап алып, олардың дамуын еліміз экономикасының ортақ мүддесіне бағындыруымыз керек.

Біздің өскелең экономикамызда электроэнергетикалық ресурстарды дамыту мен басқаруға және Қазақстанда атом энергетикасының негіздерін қалауға түпкілікті жаңа тұрғыдан келу талап етіледі.

Бұл - өңірлер әкімдерінің, Индустрия және сауда, Көлік және коммуникация, Білім және ғылым, Денсаулық сақтау, Энергетика және минералдық ресурстар, сондай-ақ мемхолдингтердің жауапкершілігіндегі мәселе.

Алтыншы міндет – осы заманғы білім беру мен кәсіптік қайта даярлау, «парасатты экономиканың» негіздерін қалыптастыру, жаңа технологияларды, идеялар мен көзқарастарды пайдалану, инновациялық экономиканы дамыту.

Білім беру реформасының ойдағыдай жүргізілуінің басты өлшемі – тиісті білім мен білік алған еліміздің әрбір азаматы әлемнің кез келген елінде қажетке жарайтын маман болатындай деңгейге көтерілу.

Біз бүкіл елімізде әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін жолға қоюға тиістіміз.

Біздің халықаралық стандарттар деңгейінде оқу орындарын тіркеу мен аттестациялаудың пәрменді жүйесін жасауымыз керек.

Жоғары білім беру саласында дәл және инженерлік ғылымдарды басымдықпен дамыту – бұл дамуымыздың жаңа кезеңінің міндетті шарты.

Біз жоғары технологияларды енгізу мен инновацияларды қолдауға бағытталған бірыңғай саясат жүргізетін боламыз.

Әлемдік шаруашылық байланыстарына батыл кіріккен барлық осы заманғы байқуатты мемлекеттер «парасатты экономикаға» сүйенген болатын. Ондай экономика жасақтау үшін, ең алдымен, өз қарауымыздағы адами қазынамызды еселегеніміз парыз.

Ендігі жерде бұл - өзіміздің ортақ қазақстандық жобамызға қатысушылардың баршасының, алайда, ең алдымен, Білім және ғылым министрлігінің, сондай-ақ Индустрия және сауда министрлігінің жауапкершілігіндегі мәселе.

Жетінші міндет – атаулы әлеуметтік қолдау және әлеуметтік саланы нарық қағидаттары негізінде дамыту.

Біз шын мәнісінде зәру адамдарға атаулы қолдау көрсету жөніндегі саясатымызды жалғастыра береміз, бірақ оны нақты нарықтық қағидаттар негізінде шешеміз , бұлар:

қол жететін тұрғын үй сатып алу мен жылжымайтын мүлік нарығын дамыту. Мемлекеттік тұрғын үй бағдарламасын іске асыру негізінде екі жылда 11 млн. шаршы метрді құрайтын тұрғын үй құрылысы іске қосылды. Үстіміздегі 2007 жылы 7 млн. шаршы метр тұрғын үй құрылысы салынады. Бағдарлама негізінде 3 жылдың ішінде 160 мың отбасы мен жарты миллионнан астам қазақстандық қоныс тойын тойлайды. Мемлекеттік бағдарлама 30 пайыздық ілгерлеумен іске асырылуда ;

медициналық қызметтің сапасын жақсарту және денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесін дамыту;

жинақтаушы зейнетақы жүйесін жетілдіру және жұмыс орындарын жасақтау.

Бұл үшін мемлекет, ең алдымен, Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі және Денсаулық сақтау министрлігі жауапты.

Сонымен қатар Үкіметке Астананың әкімдігімен бірлесіп, еліміздің бас қаласында тұрғын үй құрылыс жинақтаулары жүйесі арқылы бюджет саласының қызметкерлері үшін жедел қарқынмен тұрғын үйлер салу мәселесін пысықтап, қолға алуды тапсырамын. Бұл елордамызда медициналық және білім беру кластерлерін құруда кәсіби мамандармен қамтамасыз ету үшін қажет.

Сегізінші міндет – дамуымыздың жаңа кезеңінің ығытына сәйкес саяси жүйемізді жаңарту.

2007 жылы біз жүйелі демократиялық реформалардың келесі кезеңін жүзеге асыруға кірісеміз.

Демократиялық реформалар бағдарламаларын әзірлеу мен нақтылау жөніндегі мемкомиссия саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің, сарапшылардың ұсыныстарын, еліміз азаматтарының пікірлерін қорыта келіп, мемлекеттегі алдағы саяси жаңғыртулар жайында нақты ұсыныстар дайындады.

Маңыздысы сол, бұл ұсыныстар бөтен тәжірибені көшіру де, бағзы теорияларды қайталау да емес. Олар біздің қоғамымыздың қажетін ізерлеп, Қазақстанның нақты жағдайын екшейді. Бізде саяси реформалардың өзімізге лайық үлгісі, саяси көшіміздің өзіндік «қазақстандық жолы» қалыптасу үстінде.

Оның ерекшеліктері мен етене белгілері – президенттік басқару жүйесін сақтап қалу, реформалардың кезеңдестігі, қабылданған шешімдердің екшенділігі, ортақ ұлттық үндесу және негізгі саяси күштердің топтасуы.

Келіп түскен ұсыныстардың құқықтық ресімделуін қамтамасыз ету үшін қазірдің өзінде іске кіріскен заңгерлер еліміздің Конституциясына да, сондай-ақ жекелеген заңдарына да өзгерістер енгізу жөнінде ұсыныстар әзірлеуде.

Тұтас алғанда, демократиялық реформалардың алдағы аралығы мынадай бағыттар бойынша жүргізіледі.

Біріншіден, бұл Парламенттің өкілеттігін кеңейту.

Парламенттің Конституциялық Кеңесті, Орталық сайлау комиссиясын, Есеп комитетін қалыптастырудағы, сондай-ақ, негізінен алғанда, бюджетті бекіту мен атқарылуын бақылаудағы өкілеттіктері ұлғайтылады. Сонымен қатар оның Үкіметті жасақтаудағы рөлі күшейтіледі.

Екіншіден, саяси партиялардың рөлін арттыруға бағытталған шаралар қолданылады. Партиялық фракциялардың өкілеттіктерін кеңейту, саяси партияларды республикалық бюджеттен қаржыландыру ұсынылады.

Біз Мәжілісті сайлау кезіндегі партиялық тізімді кеңейту туралы мәселені де қараудамыз.

Үшіншіден, реформалардың аса маңызды бағыттарының бірі – сот-құқық жүйесін жетілдіру. Биылдан бастап біз алқа билер сотын енгіземіз. Тұтқындауға құзырлық жасауды соттардың қолына табыстау мәселесі де қаралады. Біз біртіндеп осы заманғы ашық үлгіде сот жүргізуге де көшеміз.

Төртіншіден, жергілікті өкілді органдарды дамыту. Біз мәслихаттарды да күшейтеміз, олардың қолына қосымша өкілеттіктер беретін боламыз. Мәслихаттардың тексеру комиссияларын нығайтамыз.

Уақыт өте келе аудандық мәслихаттардың жергілікті өзін-өзі басқару негізіне айналуы мүмкін.

Саяси жаңғырулардың біз көздейтін басты мақсаты – биліктің қоғам мен мемлекетті басқарудың барынша ұтымды жүйесін сомдайтын, сонымен бір мезгілде еліміздегі саяси тұрақтылықты сақтау мен азаматтарымыздың барлық конституциялық құқықтарын қамтамасыз ететін осы заманғы демократиялық нысанына қарай жылжу.

Қуатты мемлекеттік билік пен демократия - бір-бірін қолдаушы күш. Демократия тек заңдылықтар қатаң сақталған елдерде ғана тұрақты түрде дамиды.

Мен Парламентті, Үкіметті және азаматтық қоғамның барлық институттарын осы міндетті шешуге шақырамын.

Тоғызыншы міндет – халықаралық іс-тәжірибені ескеріп, әкімшілік реформаны жеделдете жүргізу.

Біз мемлекеттік басқарудың корпоративтік басқару, нәтижелілік, ашықтық және қоғам алдындағы есептілігі қағидаттарын арқау ететін сапалық жаңа үлгісін түзудеміз.

Біздің нысанамыз – Үкіметті жетілдіру, жоғары кәсіби мемлекеттік қызмет пен тиімді басқару жүйесін жасақтау.

Олар болса, мемлекет көрсететін қызметтің басты тұтынушылары – барлық азаматтар мен бизнестің тікелей талаптарына бағынуға тиіс.

Осы міндетті шешудің тікелей жауапкершілігін толығымен Үкіметке жүктеймін.

Оныншы міндет – жаңа Қазақстанның Орталық Азия өңірі мен әлемдік қоғамдастықтағы жетістіктері мен мүмкіндіктерін алға жылжыту.

Бүгін біз басқа елдермен көкейкесті проблемалардың кең ауқымын шешуде ынтымақтасып отырмыз.

Бұлар: энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, өміршең маңызы бар әлеуметтік-экономикалық мәселелерді шешу, терроризмге қарсы күрес, індеттер мен экологиялық апаттарға қарсы күрес.

Б із алдағы уақытта да өңірлік ынтымақтастық пен халықаралық қоғамдастықтың жауапты мүшесі ретіндегі өзіміздің рөліміз бен беделімізді нығайта беретін боламыз.

Бұл – барлық саяси, экономикалық және қоғамдық басшылардың, алайда, ең алдымен, біздің сыртқы саяси идараның жауапкершілігі.

Енді бір 10 жылдан кейін жаңа Қазақстанды жаңа әлемде орнықтыру үшін біз жаңа уақыттың өктем талабына уақтылы әрі лайықты үн қатуымыз керек.

Сондықтан да Үкіметке 2030 – Стратегиясының негізгі қағидаларын Жаңа Кезеңге сай дамытып отырған жоғарыда мен атап көрсеткен барлық міндеттерді байсалды әрі дәйекті шешуді тапсырамын.

Бұл міндеттерді орындау үшін мен өзіміздің ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағытын айқындап бердім. Бұл - Қазақстанның жаңа кезеңдегі даму стратегиясы.

Ол менің бүгінгі Жолдауымның екінші бөлімінде баяндалды.

Бізді табысқа, әлбетте, жұмысты заманаға сай ұйымдастыру, биліктің барлық тармақтарының, бизнес-қауымдастықтың, академиялық және қолданбалы ғылымның, үкіметтік емес ұйымдардың, БАҚ-тың іс-қимылын оңтайлы ұйымдастыру, бәрінен де бұрын, барша отандастарымыздың қолдауы жеткізетін болады.

6. Қазақстандық патриотизм мен саяси ерік – жаңа Қазақстанды құрудың маңызды факторлары

Қымбатты қазақстандықтар!

Құрметті депутаттар мен Үкімет мүшелері!

Ханымдар мен мырзалар!

Біз осы таяуда ғана тәуелсіздігіміздің он бес жылдығын мерекеледік. Біз үлкен жолдан өттік, әрі зор абыроймен өттік. Бірлесе қабылдаған шешімдеріміз бен бірге тындырған ісіміздің нәтижесі таңданарлықтай!

Мұның бәрі де, сайып келгенде, біздің Отанымызға, көп ұлтты және көп конфессиялы қоғамымызға деген заңды мақтанышымызға, біздің балаларымыздың келешегінің кемелдігіне деген зор сенімімізге негізделген жалпы қазақстандық патриотизміміздің берік іргетасын сомдайды.

Көне тарих халық өзінің ерік-жігерін, ақыл-парасатын, қажыры мен қайратын биік мұрат жолындағы жасампаздық істерге жұмылдырған кезеңдерде небір қиындықтарды еңсеріп, дамудың ғажайып асқар биігіне көтерілгенін көрсететін жарқын мысалдарды біледі.

Қымбатты отандастар!

Біздің барлық табыстарымыздың қайнары – бірлік пен ынтымақ. Жаңа онжылдық стратегиямызды өздеріңізге ұсына отырып, мен Сіздердің маған қолдау көрсететіндеріңізге сенемін. Барлық кездердегі сияқты бұл қолдаудың құрыштай беріктігіне кәміл сенемін. Демек біз бірлесе отырып, алға қойған мұратымызға жетеміз.

Рахмет!

«Қазақстан – 2030» стратегиясы Қазақстан дамуының жаңа кезеңінде. Ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 серпінді бағыты

ІІ бөлім

Қымбатты қазақстандықтар!

Құрметті депутаттар мен Үкімет мүшелері!

Ханымдар мен мырзалар!

Осыдан он жыл бұрын – 1997 жылы Қазақстан халқына жасалған алғашқы Жолдауда Еліміздің 2030 жылға дейінгі Дамуының стратегиясы - біздің қоғамымыздың келешектегі келбеті мен мемлекетіміздің болашақтағы бітімі баян етілді. Біз бұл ретте қандай қоғам орнатқымыз келетінін, дамуымыздың шырқау биігі қандай болуы керектігін анық білуге, айқын түсінуге тиіс екенімізді ұғындық. Басым мақсатымызды байыпты бағдарлап, тиісті стратегиямызды дұрыс таңдап, тиісінше ерік-жігер, төзім мен мақсаткерлік таныта білсек, кезіккен кез келген кедергілерді ойдағыдай еңсеретінімізге біз кәміл сендік. Біз қателескен жоқпыз.

Біз бүгін барынша жауапкершілікпен былай деп мәлімдейміз: Қазақстан өтпелі кезеңнен ойдағыдай өтті, әрі өз дамуының сапалық жаңа кезеңіне нық қадам басты.

Күн тәртібіне еліміз дамуының барысы, сонымен қатар неғұрлым кең ауқымды сипаттағы терең мағынасы бар барынша байыпты түбегейлі қоғамдық міндеттер қойылып отыр. Осы замана туындатқан талаптар мен төндірген қатерлер әлеуметтік-экономикалық және қоғамдық-саяси қатынастардың күллі жүйесін неғұрлым серпінді жаңартуды үзілді-кесілді қажетсінеді, мұның өзі Қазақстанның Кеңес Одағынан кейінгі кеңістіктегі әрі Орталық Азиядағы көш бастаушы тұғырынан таймай, әлемнің бәсекеге барынша қабілетті және серпінді дамып келе жатқан елінің біріне айналуына мүмкіндік береді.

Қазақстанды жан-жақты жаңартудың Жаңа кезеңіндегі басты басымдықтар ретінде мен өзіміздің ішкі және сыртқы саясатымыздың аса маңызды 30 бағытын айқындап бердім.

1. Қазақстанды қазір қолымызда бар мүмкіндіктерді айқындау мен пайдалану, сондай-ақ жаңа бәсекелестік артықшылықтар қалыптастыру арқылы әлемдік экономикаға ойдағыдай кіріктіруге бағытталған мемлекеттік саясат.

Бірінші бағыт – Экономиканың бәсекеге қабілеттілігінің тұрлаулы сипатын қамтамасыз етуге бағытталған толымды стратегия жасау және оны іске асыру.

Әлемдік шаруашылықтың жаһандық жүйесі – өзінің ережелері бойынша жұмыс істеп тұрған жете жасалған жетік механизм. Біз де осы ережелерге сай жұмыс істеуіміз керек. Әлемдік нарықта бізді ешкім күтіп тұрған жоқ, бірақ біз онда кірпіш боп қалануымыз және мықтап орнығуымыз қажет. Ол үшін бізге керегі:

Біріншіден, Қазақстан экономикасының сыртқы нарыққа шығатын негізгі салаларына олардың экспорттық пайдалылығының деңгейі мен соны айқындайтын факторлар тұрғысынан жүйелі талдау, мониторинг және бағалау жүргізу. Мұның өзі, ең алдымен, жоғары өнімділік, жұмсалатын шығындардың төмендігі, басқа елдердің қолы жетпейтін ресурстар мен материалдардың болуы, біліктілігі жоғары жұмыс күші, өзіндік дара технологиялар және т.т. Әзірге мұндай жұмыс толық көлемінде орындалмай отыр.

Екіншіден, басқа елдердің бәсекелес өндірістері мен салаларына, сондай-ақ нақ сол халықаралық нарықтарға қатысатын ұлтаралық корпорацияларға салыстырмалы талдау жүргізу; қазақстандық экспорттаушылардың кейіндеп қалуына әкеліп соғатын немесе, қайта, оларға салыстырмалы артықшылықтар беретін факторларға баға беру.

Үшіншіден, нақты экспорттық салалардың оң және теріс тұстарына баға беру, керек кезінде қолдағы артықшылықтарды қолдау, ал керек жерінде орын алған проблемаларды жоюды қажетсінетін бағыттарды анықтау.

Бұл ретте біздің келешегі бар өндірістерді , соның ішінде ішкі нарықты дамыту жөнінде жасалған іс-қимылдың тиімділігіне баға беріп, олардың экспорттық әлеуетін арттыру мүмкіндігін қарастыруымыз қажет.

Төртіншіден, осындай жүйелі талдаудың негізінде біз өнеркәсіптің құрылымын өзгертуге қабілетті, әрі едәуір қосымша құны, еселенген тиімділігі, экспорттық және ресурстар үнемдеуші әлеуеті бар « ұшқыр» ауқымды жобалар әзірлеуіміз керек.

Бесіншіден, Қазақстан бизнесінің шетел нарығына шығуы үшін нысаналы жүйелі қолдау ұйымдастырудың маңызы зор.

Үкіметке экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін сапалы жаңа деңгейге жеткізудің толымды Стратегиясын әзірлеп, іске асыруды тапсырамын.

Осы негізде тиісті Іс-қимыл бағдарламасын, оның аралық нәтижелерін бағалау және оны толығымен іске асыру жүйесін әзірлеу қажет. Онда Кәсіпкерлердің «Атамекен» ұлттық одағымен бірлесіп әзірленген ірі, орта және шағын бизнеске арналған ұсыныстар, заңнамаға қажетті өзгерістер енгізу және нақты салаларға мемлекеттік жәрдем жасаудың пәрменді шаралары туралы ақпарат қамтылуға тиіс. Осының нәтижелеріне сүйеніп, біз экономикамызды кемелді қайта құрудың осы заманғы тұғырларын әзірлей аламыз.

Бұл істің үйлестіруші әрі жұмыс органы Бәсекеге қабілеттілік және экспорт жөніндегі ұлттық кеңес болуға тиіс, оны құруды мен Үкіметке тапсырамын.

Екінші бағыт - Әлемдік шаруашылық жүйесінде қазақстандық «тауашалар» іздестіру, оларды қолға қарату және жасақтау.

Біріншіден, біз жетістіктеріміз бен табыстарымызды қазірдің өзінде пайдалана алатын бағыттарды кеңейте беруге тиіспіз. Бұл ретте басты назарды Ресейдің, Қытайдың, Орталық Азияның, Каспий мен Қара теңіз өңірлерінің нарықтарына аударған жөн.

Екіншіден, әлбетте, бір қарағанда, онша тартымды емес әрі дәстүрлі деуге де келмейтін экспорттық «тауашаларды» да назардан тыс қалдырмай, соның жаңаларын жеделдете іздестіру қажет. Бұл жұмысқа өзара тиімді негізде өзіміздің сыртқы әріптестерімізді де тартуға болады.

Үшіншіден, Қазақстанда халықаралық бәсекеге қабілеттілік деңгейіне жете алатын, жаңа экспорттық «тауашаларды» игеруге жәрдемдесетін жаңа, соның ішінде жоғары технологиялық өндірістерді дамыту.

Мәселен, өткен жылы Солтүстік Қазақстанда біздің ТМД-дағы көршілеріміздің ешқайсысында жоқ биоэтанол өндіретін бірегей кәсіпорын ашқанымыз өздеріңізге мәлім.

Биылғы жылы Атырау облысында тұңғыш шоғырлану негізінде мұнай-химия кешенінің құрылысы қолға алынады, ол бізге алдағы уақытта әлемдік деңгейдегі мұнай-химия кешенін дамытуға мүмкіндік береді. Ал Атырау мұнай өңдеу зауыты қазірдің өзінде еуропалық стандарттарға сай келетін бензин мен дизель отынын шығара алады.

Төртіншіден, біз шекаралас аудандарда жаңа өнеркәсіп өндірістерін құру мен дамыту мүмкіндіктерін саралап алуымыз керек, өзімізге көршілес мемлекеттер онда бүгінгі таңда-ақ сауда-өнеркәсіп, қаржы мен қызмет көрсету құрылымдарын жасақтап үлгерді. Мұндай «ұшқыр» жобалар, айталық, Қытай мен Оңтүстік Шығыс Азия елдері экономикасының өркендеуіне байланысты болуы мүмкін. Қытаймен шекарада қазақстандық шикізатты өңдеп, осы өніммен, сондай-ақ энергия көздерімен, отынмен және басқаларымен қытайлық баж алымынсыз сауда аймақтарын жабдықтай алатын кәсіпорындар құру тиімді. Содан кейінгі уақытта біз онда «Қорғас» Халықаралық шекаралық ынтымақтастық орталығының мүмкіндіктерін іске қосу және «Қорғас – Шығыс қақпасы» сауда-экономикалық аймағын құру арқылы тасымал, тауарлар бөлісі, материалдық-техникалық жабдықтау жөнінде түрлі қызметтер көрсету саласын дамыта алар едік.

Үкімет және, бірінші кезекте, Индустрия және сауда министрлігі, сондай-ақ мемлекеттік холдингтер біздің экономикамызға қатысушыларға байсалды ұсыныстар жасау арқылы экспорттық «тауашаларды» қазақстандық тауарлармен және қызметпен молынан толтырып, кеңейту бағдарламасын әзірлеп, іске қосуға міндетті.

Үшінші бағыт –Ірі және «ұшқыр» жобаларға қатысу

Біздің экономикалық жетістіктеріміз Қазақстанның Орталық Азия экономикасында көш басына шығуына жол ашты.

Ендігі жерде біздің қолымызда Қазақстанды экономикалық дамудың «өңірлік локомотивіне» әрі оны әлемдік экономиканың оңтайлы «ойыншысына» айналдыра алатындай күш бар.

Біріншіден, Үкімет өзіміздің компанияларды келешегі зор өңірлік жобалар жайында ақпараттандыру жүйесін жасап, олардың осындай жобаларға қатысуына және конкурстық негізде мемлекеттік контрактілер алуына жәрдемдесуге тиіс. Бұлар жоғары технологиялық өндірістер, инфрақұрылымдық және басқа да жобалар болуы мүмкін.

Екіншіден, біздің ірі корпорацияларымыздың нақты «ұшқыр» жобаларды дамыту мақсатында ұлтаралық компаниялармен ынтымақтастығын көтермелеп отыру керек.

Үшіншіден, Қазақстан өңірлік қаржы нарықтарының Алматыдағы қаржы орталығының төңірегінде топтасуын дамыта отырып, бұл өңірде осы заманғы халықаралық сауда технологияларының негізінде тауар-шикізат нарықтарын, айталық, астық биржасын құратын болады.

Үкіметке, барлық тиісті органдар мен институттарға, соның ішінде мемлекеттік холдингтерге Қазақстанды «тауарлармен және қызметпен қамтамасыз ету жөніндегі өңірлік орталыққа» айналдыруға қолайлы жағдайлар туғызуды, ең бастысы, қазақстандық компаниялардың ірі өңірлік экономикалық жобаларға қатысуы үшін нақты шаралар қолдануды тапсырамын.

Төртінші бағыт - Мемлекеттік холдингтердің қызметін бағдарлау және олардың жұмысын халықаралық стандарттарға сәйкес ұйымдастыру

Біздің мемхолдингтердің, көп жағдайларда, халықаралық нарықта бәсекеге қабілетсіз көп бейінді конгломераттарға айналып кетуіне жол бермеу керек. Сондай-ақ олардың белгілі бір жеңілдіктер жүйесі бар кәдімгі қаржылық «асыраушыға» айналып кетуінен де сақтану қажет. Сонымен қатар мемхолдингтер өз құрамына кіретін ұлттық компаниялар мен ұйымдардың қызметін алмастырмай, керісінше осынау экономикалық қызметті жаңа деңгейде ұштастырып, міндеттер қосарластығынан, ішкі өнімсіз бәсеке мен томаға-тұйықтықтан арылуға, олардың тиімді әрі ашық жұмысын қамтамасыз етуге тиіс екенін ескеру керек.

Мемхолдингтер, бірінші кезекте, Қазақстанның әлемдік экономикаға ойдағыдай кірігуіне бағытталған ұлттық стратегияның бәсекеге қабілеттілігі мен іске асырылуын қамтамасыз етуде өздерінің жетекші орындарын алуға тиіс.

Біріншіден, мемхолдингтер мен тиісті мемлекеттік органдарға бүгінге дейін жинақталған талдау, маркетинг және технология турасындағы тәжірибені сын тұрғысынан саралап, нақты нәтижелері мен іске асыру мерзімдерін көрсете отырып, алдағы іс-қимылды айқындауды тапсырамын. Өзіміздің экспорттаушыларымызға арналған «тауашалар» қалыптастыру мен толымды халықаралық ықпалдастыққа кірігу нақтылы «ұшқыр» жобаларды іске асырудың осы заманғы айқын міндеттері мен жоспарының болуын талап етеді.

Екіншіден, мемхолдингтер халықаралық компаниялармен бірлескен жобалар жасау, сондай-ақ олардың Қазақстанға келуіне жәрдемдесу жөнінде белсенді жұмыс жүргізуге тиіс. Біз үшін, әсіресе, шикізаттық емес секторларда бірлескен жұмыс ерекше маңызды.

Үшіншіден, мехолдингтер экономиканы әртараптандыруда өзінің рөлін атқаруға, осы үдеріске қазақстандық орта және шағын бизнесті тартып, оларды көтермелеп, қолдап отыруға тиіс .

Төртіншіден, мұндай міндеттерді шешу үшін мемхолдингтерді біртұтас ағза ретінде қайта құрылымдау жоспарын әзірлеу, сондай-ақ тиісті нысаналы, толымды жұмыс істейтін, тиімді, икемді әрі ашық ішкі құрылымдар жасақтау қажет. Осыған байланысты әрбір мемхолдингті құрайтын құрылымдарға тиянақты талдау, олардың тиімділігі мен бейінделуіне саралау жүргізу, содан кейін әрбір мемхолдингтің басқаруында қандай активтердің қалатынын, олардың қалай дамитынын, қайсысын бәсекелестік ортаға енгізу керектігін анықтау керек.

«Самұрық»

Біріншіден, «Самұрықтың» негізгі міндеті – экономиканың мемлекеттік секторындағы кәсіпорындарды басқара отырып, олардың құнының арттырылуын қамтамасыз ету.

Екіншіден, «Самұрықтың» басшылығына оның құрамына кіретін мемкомпаниялардың қызметі айқындалатын өз дамуының біртұтас стратегиясын жедел қарқынмен әзірлеуді тапсырамын.

Үшіншіден, «Самұрық» барлық отандық инфрақұрылымдық қызметті тұтынушыларға, сыртқы нарықтарда экономиканың тиісті секторларына бәсекелестік артықшылықтар беруге тиіс міндеттер мен жобаларды орындау үшін өзінің мүмкіндіктері мен ресурстарын пайдалануға тиіс. Яғни кәсіпорындарымыз бен еліміздің жұрты, сайып келгенде, неғұрлым сапалы әрі мүмкіндігінше арзан энергетикалық, темір жол, телекоммуникациялық және тұрмыстық қызметпен қамтылуы керек.

Төртіншіден, «Самұрық» өзінің стратегиясын қамтамасыз ету үшін жинақтаушы зейнетақы қорларының, даму институттарының және қазақстандық, сондай-ақ шетелдік жеке инвесторлардың қаражатын тартудың айқын схемасын әзірлеуге тиіс.

«Қазына»

«Қазына» өзінің құрамына кіретін барлық институттар мен ұйымдар қызметінің ортақ стратегиясын тұжырымдап, жүзеге асыруы керек. Бәрінің де мақсаты біреу болуға тиіс, ол – Қазақстанның шағын, орта және ірі бизнесінің бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру үшін көмек пен көтермелеу жасалуын қамтамасыз ету, халықаралық «ұшқыр» жобаларды алға шығару және экспорттық «тауашаларды» қалыптастыру, инфрақұрылымдарды дамыту үшін қолайлы жағдай туғызу.

Біріншіден, «Қазына» қоры келешегі зор кәсіпкерлер мен өндірістердің қолданбалы зерттеулерді қаржыландырудан бастап, қазақстандық тауарларды сыртқы және ішкі нарықтарға жылжытуға дейін бәсекеге қабілеттілігін арттыру мен экспортына қолдау жасау жөнінде осы заманғы қызмет көрсетуді қамтамасыз етуге тиіс. Қор экспортқа қызметтік қолдау көрсету мәселелері бойынша мемлекеттің операторы болуы керек.

Екіншіден, «Қазына» экономиканың басым секторлары мен тиісті компаниялардың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін арттыру мақсатында жаңа технологиялардың енгізілуі мен қолданбалы ғылымның дамуын ынталандыру үшін не істейтінін анықтап алуы керек.

Үшіншіден, «Қазына» қорының өзіміздің озық кәсіпорындарға, негізінен алғанда, шикізат өндірмейтін өнеркәсіпке сыртқы сауда-саттық жасауына жағдай туғызуға және экспортқа шығуын кеңейтуге жәрдемдесуі, соның ішінде қаржыландыруды құрылымдау, экспорттық кредиттер, экспорттық сақтандыру және т.б. арқылы көмектесуі тиімді болары анық.

Төртіншіден, халықаралық нарықта өздерінің «тауашасын» тауып, ондағы берік тұғырларын сақтай алатын жаңа өндірістерді конкурстық негізде венчурлық қаржыландыру үдерісін жан-жақты ой елегінен өткізген дұрыс. Бүгінгі таңда «Қазынаның» қолында Қазақстан экономикасының бәсекеге қабілетті жаңа өндірістері мен секторларын жасақтау үшін алуан түрлі құралдар болуға тиіс.

Бесіншіден, Қор қызметінің маңызды бағыттарының бірі тиісті халықаралық компанияларды экспорттық әлеуеті жоғары бірлескен өндірістерге тарту болуы керек.

Алтыншыдан, Қор барынша экспорттық бағытта құрылған арнайы экономикалық және индустриалдық аймақтарға, технопарктерге отандық және шетелдік бизнесті белсене тартуға тиіс.

Жетіншіден, биылғы жылы Қорлардың қорын құру, соның ішінде шетел қаржы институттарының қатысуымен құру қажет.

«ҚазАгро»

«ҚазАгро» ұлттық холдингі жұмысының негізіне де осындай пайымның алынғаны абзал.

Біріншіден, «ҚазАгроның» негізгі міндеті – ауыл шаруашылығының өнімділігі деңгейін арттыра беру, жердің тозуына жол бермеу, еліміздің су және басқа табиғи ресурстарын пайдалану тиімділігін арттыру, сонымен қатар ескірген аграрлық технологиялардың қолданылуына тосқауыл қою, аграрлық ғылымның дамуындағы баяулықты, сондай-ақ ұсақ шаруа қожалықтарының бытыраңқылығын еңсеру мәселелерін жүйелі түрде шешу.

Екіншіден, «ҚазАгро» алға қойылған міндеттердің ауқымында ауыл шаруашылығымыздың барлық салаларына сапалы талдау жүргізіп, бірінші кезекте дамыту қажет болатын бағыттарды айқындауға міндетті. Айталық, бүкіл дүние жүзінде жедел дамытыла бастаған ауыл шарауашылық өнімдерінің жаңа нарығы пайда болды, бұлар – экологиялық таза өнімдер, жаңа өндірістер және т.т.

Үшіншіден, «ҚазАгро» таяу уақыттың ішінде экспорттық әлеуеті бар байырғы және бүгінгі ауылшаруашылық өнім өндірушілерін қаржыландыру жүйесін әзірлеп, іске асыруға тиіс. Мұндай қаржыландыру нысаналы болуы әрі ескірген агротехнологияларды алмастыруды және жоғары технологиялық агроөнеркәсіп құруды көздеуі керек. Бұл үдеріске операторлар ретінде екінші деңгейдегі банктерді тарту қажеттігінің тууы да мүмкін.

Барлық мемхолдингтердің, оларға кіретін ұлттық компаниялар мен басқа ұйымдардың басты міндеті корпоративтік басқарудың халықаралық іс-тәжірибесін енгізу, есептілік пен ашықтық қағидаттары арқылы бәрінің де қызметін ретке келтіру болып қала береді.

Олар бүкіл Қазақстан бизнесі үшін корпоративтік мінез-құлықтың өнегесіне айналуы шарт.

Біріншіден, мемхолдингтердің жұмысы Корпоративтік басқару кодексіне сәйкес құрылуы міндет.

Екіншіден, мемхолдингтер қызметінің ашықтығы деңгейін көтере беру қажет. Қоғам бұл компаниялардың стратегиясы, олардың меншігінің құрылымы, қаржы-шаруашылық қызметінің нәтижесі және тағы басқалары туралы ақпаратқа қанық болуы керек.

Үшіншіден, мемхолдингтердің шаруашылық қызметі, кадрларын іріктеуі және т.б. ашық конкурстық ресімдер негізінде жүзеге асырылуға тиіс.

Төртіншіден, пәрменді стратегия жүргізу және басқару, қаржы мен қызмет нәтижелеріне тиімді бақылауды жүзеге асыру үшін Директорлар кеңесінің ұтымды жұмысын қамтамасыз ету шарт.

Бесіншіден, біздің ойымызша, мінсіз беделі бар тәуелсіз аудитордың қатысуымен мемхолдингтер жұмысының нәтижесіне жүргізілетін жыл сайынғы тексеру айқын, ашық жүйелілікті қамтамасыз етуге және осы холдингтер қызметіне жария баға беруге жәрдемдесетін болады.

Мұндай қағидаттар барлық мемхолдингтер жұмысында арна тартуға тиіс. Мемхолдингтер басшыларына 2007 жылғы тамыздан кешіктірмей, өздерінің дамуы мен жаңа құрылымының тұжырымдамасын Президенттің бекітуіне ұсынуды тапсырамын. Стратегиялары мен құрылымдары бекітілгеннен кейін «Самұрық», «Қазына», «ҚазАгро» алдарына қойылған міндеттерді іске асыруға кірісулері керек, жұмыстарының нәтижелері үшін олардың басшылары жеке дара жауап беретін болады.

Бесінші бағыт - Өндіруші сектордың тиімділігі мен макроэкономикалық қайтарымын едәуір арттыру

Біз алдағы уақытта да жауапты әрі өзара тиімді энергетикалық саясат жүргізу ниетіндеміз.

Көмірсутегі секторын одан әрі дамытуды, шетелдік және жергілікті инвесторлар тартуды экономиканы әртараптандырумен тікелей байланыста қарап, жаңа, келешегі зор өндірістер құру жөніндегі аса маңызды міндеттерді осыған орай шешу керек.

Үкімет біздің табиғи ресурстарымызбен жұмыс істейтін ірі инвесторлардың алдына олардың Қазақстанды индустрияландыруға үлкен әрі нақтылы үлес қосуы жайында мәселе қоюы керек, қажет болған жағдайда тиісті Заң жобасын енгізуімізге болады.

Біз, ең алдымен, Қазақстанның ұлттық басымдықтарын негізге аламыз. Бұл ретте біз өзіміздің көршілеріміз бен халықаралық әріптестеріміздің тұрақтылығын, болжамдылығын және ұзақ мерзімді мүдделестігін қамтамасыз етеміз.

Қазақстанның өңірлік энергетикалық кеңістіктегі тұғырын одан әрі нығайтудың тыңғылықты стратегиясын әзірлейтін уақыт жетті.

Біріншіден, Үкімет мемхолдингтермен бірлесіп, қазақстандық энергияны экспортқа шығарушылардың халықаралық нарыққа баруын көтермелеу мен қамтамасыз ету жөнінде нақтылы шаралар қолдануға тиіс.

Екіншіден, Үкімет газ өндіру саласының жаңа стратегиясын тұжырымдауы және оны іске асырудың заңнамалық негізін жасауы керек.

Үшіншіден, энергетиканы іркіліссіз жеткізуді қамтамасыз ету үшін өз көршілерімізбен тығыз келіссөздер жүргізіп, оларды Орталық Азияда өңірдегі мемлекеттердің энергетикалық желілерінің кешенді жүйесін жасақтау тиімді болатынына, сондай-ақ өңірлік және халықаралық энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ететін нарықтық жүйе жасауға жәрдемдесетін Энергетикалық қауіпсіздік жөніндегі кеңес құрудың да маңызды екеніне иландыруымыз керек. Бұл өңірдегі барлық елдердің мүддесіне сай келеді.

Төртіншіден, өзіміздің табиғи ресурстарымызды парасатты пайдалану және қоршаған ортаны ластау, ескірген әрі «кіршең» технологияларды бақылаусыз әкелу , қалпына келетін ресурстарды ұқыпсыз жұмсау секілді және т.б. проблемаларды шешу үшін өтімді заңнамалық негіз қалыптастыру қажет.

Каспий айлағында мұнай кен орындарын игеру барысында табиғат қорғауға бағытталған заңнаманың сақталуына бақылауды күшейту міндет. Үкімет көмірсутегін өндіру кезінде қатаң экологиялық стандарттарды сақтауға міндеттейтін «Жасыл мұнай» қағидаты бойынша халықаралық сертификаттар енгізу мәселесін қарауы керек.

Біздің энергетика мен мұнай-химия салаларын дамытудың басты мәселесі – энергия өнімдеріне қосылған құнды ұлғайту арқылы осы секторлардың түсімділігін арттыру. Әсіресе, мұнай-химия, газ ресурстары, экспорттық энергия арналары секілді басымдықты секторларды басқару барынша пәрменді болғаны шарт.

Біріншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі мұнай мен газ өңдеу кәсіпорындарын жаңарту мен қайта жарақтау, жаңа мұнай-химия өндірістерін жасақтау жөніндегі бағдарламалар әзірлеп, оларды іске асыруы керек. Біз мұнай мен газ секторында қосылған құны жоғары, сондай-ақ ілеспе және іргелес өндірістерді дамытуға тиіспіз.

Үкіметтің осы министрлікті еліміз экономикасының қазіргі кезеңдегі негізгі саласы – энергетиканың небір күрделі мәселелерін шешуге қабілетті заманалық тұрпаттағы кадрлармен толықтыруы керек.

Екіншіден, Энергетика министрлігі басқа мемлекеттік органдармен бірлесіп, энергия үнемдейтін технологияларға көшу жөніндегі практикалық шаралар бағдарламасын әзірлеуге міндетті. Табиғи ресурстарды үнемдеу мен ұтымды пайдаланудың мұндай технологиялары мен бағдарламаларын енгізуді экономикалық, әлеуметтік және экологиялық факторларды оңтайлы ұштастыру қағидаттарын сақтай отырып жүзеге асырған абзал. Мұндай бағдарламада, айталық, энергетика өндірісі мен тұтыну қалдықтарын төгу мен кәдеге жаратуға қатаң мемлекеттік бақылау енгізу, кәсіпкерлердің экологиялық нормаларды сақтау жөніндегі контрактілік міндеттемелерін орындауы, қалдығы аз технологиялар енгізу мен т.б. мәселелер көзделуі мүмкін.

Үшіншіден, Энергетика және минералдық ресурстар министрлігі осы жылдың соңына дейін мұнай мен газ саласында теңдестіре өндіру мен экспортқа шығаруға, сонымен бір мезгілде көмірсутегі жаңа кен орындарын барлау мен іздестіруге және мұнай-газ ресурстарын пайдаланудың жаңа әдістерін пайдалануға бағытталған жаңа даму стратегиясын әзірлеуге міндетті.

Төртіншіден, заңнамалық базаны жетілдіріп, жер қойнауын пайдаланушылардың жер қойнауын пайдалануы мен міндеттемелерін орындауының кешенді мониторингін жүзеге асыру қажет. Үкімет бюрократиялық келеңсіздіктерге жол бермеуге, рұқсат беруші құжаттар тізбесін қысқартып, жер қойнауын пайдаланушыларға құқық беру тәртібін оңайлатуға тиіс.

Бесіншіден, Үкіметтің ірі кәсіпорындардың әлеуметтік міндеттемелерін орындау және білікті шетелдік жұмыс күшін қазақстандық мамандармен алмастыру жөніндегі контрактілік міндеттемелеріне бақылау жүйесін жетілдіруі керек.

Алтыншы бағыт - Қаржы жүйесінің ырықтандыру жағдайындағы тұрлаулылығы мен бәсекеге қабілеттілігінің жаңа деңгейі

Біріншіден, біздің банктеріміз жергілікті нарықтағы, сондай-ақ өңірлік әрі халықаралық жобалардағы бәсекелестік күреске әзір болуы керек. Біздің қаржы жүйемізге резидент еместердің келуіне байланысты бірқатар шектеулерді біз Қазақстанның БСҰ-ға кіруі жөніндегі келіссөздердің барысында алып тастадық.

Екіншіден, Қазақстанның банк жүйесі тарапынан экономиканың келешегі бар секторларына нарықтық тұрғыдан тиімді қолдау көрсетуі үшін жағдай жасау және банктердің өңірлік экономикалық жобаларға, соның ішінде мемлекеттік – жеке меншік серіктестік шеңберінде қатысуын күшейту қажет.

Үшіншіден, екінші деңгейдегі қуатты банктердің капиталын ұлттық ауқымдағы, әсіресе, энергетикалық, инфрақұрылымдық және «ұшқыр» жобалардың іске асырылуына тарту туралы маңызды мәселені шешу керек.

Төртіншіден, капиталдың жылжуы саласындағы негізсіз шектеулерді алып тастау жайындағы мәселеге тағы да қайта оралуымыз қажет. Бұл мәселені Қазақстанның оңтайлы жиынтық сыртқы қарызын қолдау қажеттігін ескере отырып қарастырған дұрыс. Біздің банктеріміз сыртқы қаржыландыруға шамадан тыс үміт артады, мұның өзі еліміздің жиынтық сыртқы берешегінің бақылаусыз өсіп кетуіне әкеліп соқтыруы ықтимал.

Бесіншіден, біз тиімді жұмыс істейтін қор нарығын құруымыз керек. Халықты өзінің жинақтауларын құнды қағаздарға салуға кеңінен тартпайынша, оның дамуы мүмкін емес. Халықты инвестициялық сауаттылық әліппесіне нысаналы оқыту бағытында ауқымды жұмыс жүргізу де қажет.

Алтыншыдан, электрондық банк қызметінің инфрақұрылымын кеңейту үшін заңнамалық негізді одан әрі жетілдіру электрондық сауданы дамытудың қуатты факторына айналады.

Үкімет Қаржы қадағалау агенттігімен бірлесіп, осындай жұмысты жүргізудің стратегиясы мен қажетті заңнамалық іргесін сомдауға міндетті.

Жетінші бағыт - Қазақстан үшін тиімді жағдайларда БСҰ - ға кіру

Қазақстанның жаһандық экономикадағы бәсекелестік тұғырларын көп ретте оның Бүкілдүниежүзілік сауда ұйымына кіруіне байланысты айқындалатын болады. Бұл міндетті біз бірнеше жыл бойы дәйекті түрде шешудеміз, әрі тиянақтауға да тақаумыз.

Біріншіден, еліміздің ұлттық мүдделерін ескере келгенде, биылғы жылдың соңына дейін Қазақстанның заңнамасын БСҰ-ның міндетті келісімдерінің нормаларына сәйкес келтіру қажет.

Екіншіден, Қазақстанның БСҰ-ға кіруінің барысында Үкімет аграрлық секторды қолдаудың қажетті деңгейін сақтап қалуы және өнеркәсіп орындарын БСҰ жағдайында тиімді жұмыс істеуге дайындау жөніндегі тиісті бейімдеу шараларын іске асыруы керек.

Үшіншіден, кедендік әкімгерлікті жетілдіру мен кеден қызметі мамандарының осы заманғы талаптарға кәсіби сәйкестігін қамтамасыз ету жөнінде нақтылы, пәрменді және жүйелі шаралар әзірлеу қажет. Біз экономиканың ашықтығы, өңір елдерінің арасындағы кедендік кедергілерді азайту және өңірдегі сыртқы тарифтердің бірыңғай деңгейін белгілеу саясатын жүргізуге тиіспіз. Осы және басқа да мақсаттарға арнап, мемлекет соңғы жылдары өзіміздің кеден жүйесіне едәуір қаржы бөліп келеді.

Төртіншіден, барлық заңды тұлғалардың қаржылық есептіліктің халықаралық стандарттарына көшуі үдерісін жеделдету керек.

Бесіншіден, Үкімет «Атамекен» одағымен бірлесіп, таяудағы уақытта экономиканың барлық секторларындағы өзіміздің өндірісшілер мен кәсіпкерлеріміз үшін тиісті ұсыныстар әзірлеуге тиіс.

2. Әртараптандыру, инфрақұрылымдық дамыту және жоғары технологиялық одан әрі индустрияландыру негіздерін жасау арқылы Қазақстан экономикасының өсуі мен тұрлаулылығын басқаруға бағытталған мемлекеттік саясат

Сегізінші бағыт - Экономиканы әртараптандыру және шикізаттық емес секторды дамыту

Үкімет экономиканың басымдықты шикізаттық емес секторларындағы «ұшқыр» инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға баса назар аударуға міндетті.

Біз «жинақтауларымызды өсіруден» ендігі жерде «өсуді басқаруға» көшуіміз керек, мұның өзі, ең алдымен, инфрақұрылымды дамытуға бағытталған саясат жүргізу және Қазақстан экономикасын біртіндеп одан әрі индустрияландыруға көшіру деген сөз.

Біріншіден, Үкімет нақтылы еселемелі тиімділік беретін жаңа технологиялық және жүйе құрайтын өндірістерді дамытуға қажетті жағдай туғызуға тиіс. Мұндай өндірістердің, айталық, мұнай-газ машиналары, арнайы құймалар өндірістерін, биохимиялық және мұнай-химия өнімдері, тамақ, тоқыма, ауылшаруашылық өнімдерін өңдеу, құрылыс материалдары өндірістерін және басқаларын қамтуы мүмкін.

Екіншіден, аграрлық саясат саласында Үкіметтің агроөнеркәсіп кешені салаларының өнімділігі мен кірісін өсіру, отандық өнімнің ұлттық бәсекелестік артықшылықтарын дамыту есебінен оны тұрлаулы дамыту бағдарламасын іске асыруы керек.

Үшіншіден, заңнамалық базаны жетілдіре отырып, жер қойнауын пайдалану мен жер қойнауын пайдаланушылардың міндеттемелерін атқаруының кешенді мониторингін жүзеге асыру міндет.

Төртіншіден, Үкімет жер қойнауын пайдалану, машина жасау және ауыр индустрия салаларында қазақстандық қызмет көрсету нарығын дамыту жөнінде пәрменді шаралар әзірлеуге тиіс.

Үкімет пен мемхолдингтерге «Атамекен» Кәсіпкерлер одағымен ақылдасып, аса ірі компаниялар үшін олардың индустриалдық әртараптандыру стратегияларын қалыптастыру жөніндегі талаптар мен ұсыныстарды тұжырымдауды тапсырамын.

Тоғызыншы бағыт - Жоғары технологияларды енгізуге және инновацияларды қолдауға бағытталған біртұтас мемлекеттік стратегия жүргізу

Біріншіден, өзіміздің бәсекелестік артықшылықтарымызды негізге ала отырып, технологиялар алмастыруларын белсенді әрі байыпты жүргізуіміз керек. Сырттан жаңа технологиялар әкеліп, оларды жетілдіруді жүзеге асыратын, сондай-ақ отандық ғылыми әзірлемелерді өндіріске енгізумен шұғылданатын конструкторлық бюролар мен жобалау ұйымдарының желілерін құруға жәрдемдесу қажет.

Екіншіден, жоғары технологиялар саласындағы жобаларды қаржыландыруды, соның ішінде венчурлық негізде қаржыландыруды қолдайтын құрылымдар жасақтау керек. Қазақстан ғалымдарының үздік әзірлемелерінің «сыртқа» кетуіне жол беруге болмайды.

Үшіншіден, Қазақстан бизнесінің инновациялық белсенділігін көтермелеу шарт. Ғылыми-зерттеу және конструкторлық күш-қуаты жеке меншік сектордан өріс алғаны жақсы.

Төртіншіден, зерттеу жұмыстарына мемлекеттік тапсырыстар жасауды бір жүйеге келтіру қажет, сонда ғана бұл жұмыстардың нәтижесіне экономиканың нақтылы секторында сұраныс туатын болады.

Бесіншіден, зияткерлік меншік пен сауда таңбаларының қорғалуын нығайтып, технологиялық секторды дамытуға жәрдемдесу керек. Танысу мен қаржыландыру үшін ашық болатын инновациялар мен патенттер банкін құру қажет.

Оныншы бағыт - Экономикалық өсу мен бәсекеге қабілеттіліктің өңірлік орталықтарын қалыптастыру және олардың жұмысқа кірісуі...

Едәуір экономикалық әлеуеті бар алдыңғы қатарлы қалаларды басымдықпен дамыту есебінен экономикалық өсу мен бәсекеге қабілеттіліктің өңірлік орталықтары мен «өзекті арналарын» үйлесімді қалыптастыру өңірлік дамуды қамтамасыз етуде маңызды рөл атқарады. Үкімет тұтас алғанда ел экономикасын өркендетудің орталықтары ретінде дамыту үшін олардың мүмкіндіктерін зерделей келіп осындай орталықтарды анықтауға тиіс.

Небәрі он жылдың ішінде шалғайдағы шағын қаладан осы заманғы мүмкіндігі мол шаһарға айналған біздің байтағымыз Астананың экономикалық өркендеудің аса маңызды орталығына айналғаны, әлбетте, қазақстандықтарға ғана емес, баршаға аян.

Егер біз әлемнің айтулы астаналарымен шындап бәсекеге түскіміз келеді екен, онда өзіміздің осы мүмкіндіктерімізді одан әрі еселей беруіміз керек.

Біріншіден, Астананың оңтүстік шығыс бағытындағы оң және сол жағалауда кемінде екі жаңа орталық салуға кірісуіміз керек.

Екіншіден, Астанадағы Ұлттық биотехнологиялар орталығы жаңа ғылыми кешенінің құрылыс қарқынын жеделдетудің маңызы үлкен.

Үшіншіден, Үкімет жаңадан іске қосылатын әлемдік деңгейдегі республикалық ғылыми инновациялық медицина орталықтарының негізінде Астанада медициналық кластер құру жөніндегі бағдарламаны жүзеге асыруды жалғастыра беруі керек.

Төртіншіден, Астанада құрлықтағы су ресурстарын зерттеу мен қорғау мәселелерін кешенді тұрғыда шешуге тиіс Еуразиялық су орталығын құру қажет.

Астана қаласының әкімі мен Үкіметке орта мерзімді және ұзақ мерзімді кезеңде қол жеткізуге болатын әлеуметтік-экономикалық дамудың нақты серіппелерін айқындауды тапсырамын.

Әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациялар туралы мәселе де - көкейкесті мәселе.

Біз инфрақұрылымды дамытуды, еңбек ресурстарының жинақылығын және өңірлердің бәсекеге қабілеттілігін көтеруді қамтамасыз ету әрі солардың негізінде «өсу тетіктерін» қалыптастыру арқылы Қазақстанның кеңістіктік шоғырлануына қол жеткізу мақсатын алдымызға қойып отырмыз.

Біріншіден, бұл міндетті Қазақстанды өңірдің «экономикалық жолбасшысына» әрі осы заманғы қызмет көрсету мен жоғары технологиялық индустрия орталығына айналдыру арқылы іске асыру міндет. Мемлекеттік және жеке секторлардың топтасуы үдерісін пайдаланып, айталық, қазірде құрылған «Сарыарқа» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясын ескере отырып, мәселен, Астана қаласы, Ақмола мен Қарағанды облыстарының нысаналы өңірлік даму жоспарларын жасау негізінде нақтылы «өсу орталықтарын» құру қажет.

Екіншіден, мұндай «экономикалық өсу орталықтары» барлық қажетті әлеуметтік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілуге тиіс, онда мектепке дейінгі, орта және кәсіптік-техникалық білім беруге баса көңіл бөлінуі керек.

Үшіншіден, «өсу тұғырларын» сонымен қатар әлеуметтік- кәсіпкерлік корпорациялар (ӘКК) желісін дамыту негізінде де жасақтаған дұрыс. Олардың қызметі аграрлық, көлік-логистикалық және басқа секторларда инвестициялық және инновациялық жобаларды жүзеге асыруды көздейді. Үкіметтің ӘКК-ге қажетті мемлекеттік меншік пен активтерді беріп, кәсіпкерлердің қатысуымен корпорацияларды дамыту мәселелерін шешкені дұрыс.

Үкімет пен әкімдер бірлесіп, біздің өнеркәсіпті, сауда мен жоғары технологияларды дамыту жөніндегі жоспарларымызды ескере отырып, осы орталықтарда өнеркәсіп орындары мен индустриалдық аймақтарды орналастыру жөнінде нақты ұсыныстар әзірлеуге тиіс.

Он бірінші бағыт - Мемлекеттік-жекеменшік серіктестіктің негізінде стратегиялық инфрақұрылымды дамыту, сондай-ақ осы саладағы басқару сапасын көтеру

Үкіметке әкімдермен бірлесіп, осы заманғы инфрақұрылымды дамыту жоспарын әзірлеуді тапсырамын, бұл жоспар:

•  біздің халықаралық инфрақұрылымдық нарыққа кірігуіміздің;

•  өңірлердің экономикалық белсенділік орталықтарын дамыту;

•  көліктің алуан түрлері арасындағы технологиялық өзара ықпалдастығы;

•  бизнес пен азаматтардың шығасысын кеміту міндеттерін жүзеге асыруды көздейді.

Бұл жоспарды іске асыру үшін біз мемлекеттік холдингтердің мүмкіндіктерін барынша пайдалануға және мемлекеттік-жекеменшік серіктестік негізінде инфрақұрылымдық даму тетігін қалыптастыруға тиіспіз.

Біріншіден, біздің көлік инфрақұрылымын нысаналы түрде қолдап, жаңартып және кеңейтіп отыруымыз керек . Біз еліміздің транзиттік әлеуетін барынша пайдалануға тиіспіз, бұл үшін өзіміздің көлік жүйемізді әлемдік жүйеге кіріктіруіміз керек.

Екіншіден, әуе тасымалы саласын белсенді дамыту керек. Біз аэропорттарымыз бен авиация саласын ұлттық экономиканың талаптары мен халықаралық деңгейге сәйкес келтіруіміз қажет. Әуе қызметінің сапасын, қауіпсіздігін арттыру және құнын төмендету үшін жергілікті авиация нарығындағы бәсекелестікті дамыту үшін барлық жағдай жасалуы керек.

Осы инфрақұрылымды дамытудың тиісті бағдарламасы 2007 жылдың соңына дейін әзірленуге тиіс.

Үшіншіден, темір жол тасымалы мен оны басқаруды кезең-кезеңімен нарық негізіне көшіру арқылы еліміздің темір жолдары желісін жаңарту турасында әңгіме қозғаған орынды. Бұл орайда Темір жол көлік-логистикалық орталықтары осындай көлік қызметіне деген бүгінгі және болашақтағы сұраныс ескерілетіндей деңгейде құрылып, кеңейтілуге тиіс. Темір жол саласы қауіпсіздігі, жеткізу мен қызмет көрсету шапшаңдығы жағынан әлемдік стандарттарға, ал тарифі жөнінен саланың негізді талаптарына сәйкес болуға тиіс.

Көлік және коммуникациялар министрлігі «Самұрық» мемхолдингімен бірлесіп, қолданыста жүрген Темір жол көлігіндегі тасымалдау ережелерін қайта қарап, экономикалық дамуымыздың неғұрлым жоғары деңгейіне сәйкес келетін жаңа ережелерін әзірлеуі керек.

Төртіншіден, телекоммуникациялар саласында монополиясыздандыру мен еркін бәсекені дамыту жөнінде жүйелі жұмыс жүргізу міндеті алда тұр. Бұл салаға басқа инвесторлардың келуі үшін тарифтерді қайта теңдестіру жұмысын да аяқтайтын кез жетті. Әлемдік желінің біздің мектептерімізге, кәсіпорындарымыз бен үйлерімізге келуін көбейткіміз келсе, интернет-қызметтің құнын төмендету үшін жағдай туғызу керек.

Бесіншіден, су көлігі инфрақұрылымын дамытуға да дәл осындай жауапты тұрғыдан келу қажет. Каспий айлағының қарқынды игерілуі жаңа порттар мен теңіз көлік кемелерін керексінеді . Кеме жасау верфьтерінің жаңа қуаттарын жасақтау мен қолданыстағы теңіз бен өзен порттарын жаңарту бағдарламаларын іске асырған жөн.

Алтыншыдан, автокөлік инфрақұрылымын дамыту туралы. Өткен жылы Автомобиль жолдары саласын 2012 жылға дейін дамыту бағдарламасын іске асыру қолға алынды. Автожол саласын қаржыландыруға мемлекет тұңғыш рет 10 млрд. дерлік АҚШ долларын бөліп отыр. Бұл инфрақұрылымды дамыту қозғалыс қауіпсіздігін арттырып, жолдағы жарақаттану қатерін азайта береді.

Үкімет жарты жылдың ішінде халықаралық маңызы бар негізгі автожолдарды халықаралық стандарттарға сәйкес келтіруге қажетті стратегия әзірлеуі керек. Сонымен қатар көлік-логистикалық кластерді дамыту ауқымында Батыс Еуропаны Батыс Қытаймен жалғастыратын Қазақстанның аумағы арқылы өтетін автомобиль жолы салынуға тиіс.

Сонымен бірге Қазақстанның ең шалғай елді мекендеріне жетуімізді жеңілдететін жергілікті маңызы бар жолдар желісін жедел кеңейтуіміз қажет.

Он екінші бағыт - Электроэнергетикалық ресурстарды дамыту және атом энергетикасының негіздерін жасау

Бүгінгі таңда Оңтүстік Қазақстан, Қарағанды, Ақтөбе, Қостанай облыстары мен Алматы қаласын электр қуатымен қамтамасыз ету аса өзекті мәселе болып тұр.

Біріншіден, көршілес елдердің қуаттарын тарту арқылы өзіміздің энергиясы мол және энергиясы тапшы өңірлеріміздің арасында электр қуатын қайта бөлу мәселесін теңдестіре шешіп, энергия үнемдейтін технологияларға көшуіміз қажет.

Екіншіден, электр энергетикасы саласын дәйекті түрде жаңарту, қуаттардың тозуы мен жетімсіздігі проблемасын шешу, жаңа өндірістерді дамыту, жұмыс істеп тұрған жабдықтар мен электр энергиясын беретін желілерді кеңейту мен жаңғырту үшін жағдай туғызу қажет.

Үшіншіден, энергия көздерін әртараптандыру еліміздің бүкіл аумағындағы тұрақты даму үшін ресурстармен қамтамасыз ету мақсатында атом энергетикасын дамыту қажет болады. Сөйтіп, Қазақстанда атом электр станциясы құрылысының техникалық экономикалық негіздемесін әзірлеу қажеттігі туып отыр.

Төртіншіден, Норвегия мен Швецияның үлгісі бойынша энергетикалық одақ шеңберінде іргелес жатқан мемлекеттермен энергетикалық биржа құру мүмкіндігін де қарастыру қажет.

Энергетика және минералдық ресурстар министрлігіне 2007 жылдың соңына дейін өңірлердің энергетикалық қажеттіліктерін шешу үшін жұмыс істеп тұрған электр станцияларының қуаттарын ұлғайту, жаңа ұқсатушы қуаттар салу мен электр өткізетін желілерді оңтайландыру жөнінде шаралар кешенін әзірлеуді тапсырамын. Еліміздің оңтүстігін энергиямен жабдықтауда жүйелі әрі нақты қадамдар жасайтын уақыт жетті.

Сонымен қатар электр энергиясын тиімді пайдалануды ынталандыруға, сондай-ақ энергетика саласына энергия үнемдейтін, соның ішінде ғылыми қамтымды технологияларды енгізу тетіктерін әзірлеуге бағытталған экономикалық және әкімшілік шаралар да жұмысымыздың маңызды бағыттары болуы керек.

Он үшінші бағыт - Шағын және орта бизнесті қолдау жөніндегі дәйекті іс-қимыл

Біріншіден, Үкімет іскерлік бастамашылық жолында заңнамалық, әкімшілік және бюрократиялық кедергілердің қашан және қалай пайда болатынын анықтап алуға, оларды барынша қысқартуға, сондай-ақ шағын және орта бизнес құрылымдарының мемлекет алдында қандай да бір негізсіз есепті болуына жол бермеуге тиіс. Сонымен қатар, салық заңнамасының кәсіпкерліктің дамуын толығымен ынталандыруы , сондай-ақ бизнестің «қалтарыстан» шығуына жәрдемдесуі үшін одан әрі жетілдіре түсу қажет.

Екіншіден, біз әділ бәсекелестік орта қалыптастыру мен экономикалық ойыншылардың бәріне бірдей жағдай туғызу жөніндегі жұмысты тиянақтауға тиістіміз. Үкіметке антимонополиялық заңнамаға кешенді тексеріс жүргізіп, бәсекені шектеу мен нарыққа қатысушылардың ымыраластығы фактілерін анықтаудың, экономикамыздың іргелі салаларын «жасырын» монополияландыруға жол бермеудің айқын тетіктерін жасауды , сондай-ақ айыппұл санкцияларын қолдану туралы тиісті ұсыныстар әзірлеуді тапсырамын.

Үшіншіден, біз табиғи монополиялар аясын барынша қысқартуға тиіспіз, біздің тиісті салалардағы бәсекелестік қатынастарды құрылымсыздандыру мен дамытудың жаңа бағдарламаларын жасап, қолданылып жүргендерін жаңалауымыз керек. Экономиканың табиғи монополиялар сақталып қалған телекоммуникациялар мен аэронавигация, темір жол көлігі мен порттар, электр энергетикасы, мұнай мен газ құбыры көлігі, сондай-ақ тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы сияқты секторларын реттеу мен бақылау мақсатында тәуелсіз салалық реттегіштер жасақтауымыз керек.

Төртіншіден, жаңа кәсіпорындар мен компаниялар құру барысын жетілдіру қажет. Мәселен, «жалғыз терезе» жүйесінің шеңберінде кәсіпкерге фирманы екі-үш күннің ішінде тіркете алатындай жағдай туғызу керек.

Бесіншіден, тұрлаулы және серпінді экономикалық өсу үшін біздің Қазақстанның шағын және орта бизнесінің жоғары сапалы өнімдері мен қызметіне сұраныс туғызудың тегершігі ретінде мемлекет пен мемкомпаниялардың ресурстарын жариялы әрі конкурстық негізде белсендірек пайдалануымыз қажет.

Алтыншыдан, жаңа өндірістерді ашық және жариялы конкурстық негізде дамыту үшін арнаулы бағдарламалар әзірлеу тиімді, онда үздік бизнес-идеялар жаңа бизнес қалыптастыру, айталық, заңгерлік және консультациялық шығындарды жабу үшін қаржылық және техникалық қолдау алар еді. Бұл міндет «Қазына» қорына қатысты деп ойлаймын.

Он төртінші бағыт - Халықаралық талаптарға сай келетін техникалық стандарттарды жедел әрі барлық жерлерде енгізу

Қазақстанның халықаралық экономикалық өрістегі бәсекеге толымды қатысуы халықаралық техникалық стандарттар талаптарын орындауды талап етеді.

Техникалық стандарттау өнім мен қызмет сапасын қамтамасыз ету құралы ретінде ғана емес, біздің тауарларымыз бен қызметіміздің жаһандық экономикадағы бәсекеге қабілеттілігін жүзеге асырудың міндетті шарты ретінде де қарастырылуы керек.

Қазақстан экономикасын стандарттау ғылым мен техниканың және практикалық тәжірибенің соңғы жетістіктері негізінде жүргізіліп, көптеген халық шаруашылық, салалық және ішкі өндірістік міндеттердің оңтайлы шешімдерін айқындауға тиіс.

Индустрия және сауда министрлігіне:

біріншіден, Техникалық реттеу туралы заңды атқару турасында жинақталған іс-тәжірибенің нәтижелерін талдауды; және

екіншіден, алты айдың ішінде халықаралық стандарттау тәртібі мен ережелерін практикалық қолданысқа енгізу жөнінде жұмыс жүргізуді тапсырамын.

Он бесінші бағыт - Жеке меншік институтын және контрактілік қатынастарды дамыту

Жеке меншік институты мен контрактілік қатынастарды жан-жақты нығайту жөніндегі бағдарламаны іске асыру жөніндегі жұмысты жалғастыра беру қажеттігін тағы да атап көрсеткім келер еді.

Біріншіден, бұл салада құқықтық база мен құқық қолданудың іс-тәжірибесін дамыту бірінші кезектегі міндеттердің қатарына жататыны даусыз. Заңнамалық актілердің тиісті дестесін әзірлеуді тапсырамын. Таяуда «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеу туралы» (жаңа редакциясы), «Жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеу мәселелері бойынша Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобалары қабылданады деген ойдамын.

Екіншіден, барлық деңгейлерде жеке меншік институты мен контрактілік қатынастарға құрмет сезімін тәрбиелеу керек, ол үшін мемлекеттің, білім беру мен сот жүйесінің қолындағы барлық тұтқалар атаулыны және тағы басқаларын пайдалану қажет. Мен сондай-ақ өзіміздің азаматтық қоғам институттарының сындарлы рөліне үлкен үміт артамын, өйткені жеке меншік институтын нығайту дегеніміз - бір мезгілде адамның құқықтары мен бостандықтарының кепілдіктері үшін негіз қалау деген сөз.

Үшіншіден, Үкімет мемлекет пен жеке меншік серіктестігінің ережесін айқын анықтайтын контрактілік қатынастарды жетілдіруге қажетті тиісті шаралар қолдануға тиіс.

Он алтыншы бағыт - Қазақстанды одан әрі индустрияландыру негіздерін қалыптастыру

Экономиканың өсуін басқаруды біз халықаралық нарықтың осы заманғы талаптарына сай келетін Қазақстанды одан әрі индустрияландыру саясатының негізінде қамтамасыз етуге тиіспіз.

Біріншіден, экономиканың өндірістік қуаттармен жарақталуы және еліміздегі негізгі қордың ескіруі проблемасының ауқымын толық көлемінде бағалайтын талдау жүргізу және негізгі құрал-жабдықтарды, өндірістік инфрақұрылым мен технологиялық үдерістерді түбегейлі жаңартуға бағытталған нақты іс-қимыл бағдарламасын әзірлеу керек.

Екіншіден, неғұрлым басымдықты салалар мен кәсіпорындарды және оларды осы заманғы негізде индустрияландыру жөніндегі кезек күттірмейтін шаралар жүйесін анықтап алу керек.

Үшіншіден, одан әрі индустрияландыру барысында жетекші рөл атқаруға тиіс жеке меншік секторды мемлекеттік ынталандыру құралдарын әзірлеу қажет.

Үкіметке 2008 жылдың соңына дейін Индустриалдық – инновациялық стратегияны дамыту бағытында Экономиканың бәсекеге қабілеттілігі мен экспорттық мүмкіндіктерін сапалық жаңа деңгейге көтеру стратегиясымен етене ұштасатын нысаналы жұмыс жүргізуді тапсырамын.

3. Еңбек нарығының даму серпіні мен келешегіне сәйкес келетін білім беру мен кәсіптік қайта даярлаудың халықаралық стандарттарын қамтамасыз етуге бағытталған мемлекеттік саясат

Он жетінші бағыт - Халықаралық стандарттарға орай бастауыш және орта білім беру, сондай-ақ кадрларды қайта даярлау жүйесіне жақындай беру

Біз бүкіл еліміз бойынша әлемдік стандарттар деңгейінде сапалы білім беру қызметін көрсетуге қол жеткізуіміз керек.

Біріншіден, 3 ауысымдық оқытуды жою керек. Таяудағы үш жылдың өзінде мемлекеттік-жекеменшік серіктестік негізінде Қазақстанның өңірлерінде 100 мектеп салу қажет.

Екіншіден, оқытудың тиімділігін, әр оқушының білім мен білігі деңгейін бағалаудың бірыңғай жүйесін жасау керек.

Үшіншіден, он-лайн тәртібінде оқыту тәжірибесін дамытып, елімізде оқулық теледидар құру қажет.

Төртіншіден, оқу жоспарларына жаратылыстану ғылымдары бойынша, бірінші кезекте, математика мен ақпараттанудан қосымша сағаттар немесе пәндер енгізу керек.

Сонымен қатар жаратылыстану ғылыми бейініндегі арнаулы сыныптар жүйесін құруды көздеген жөн. Үкімет осы бағытқа қажетті инвестициялар тартудың тетіктерін әзірлейтін болсын.

Бесіншіден, мектептерге ағылшын тілінің шетелдік оқытушыларын тарту қажет. Кез келген ортанқол мектептің балаларға ең жоғары деңгейде шет тілін оқып үйренуіне жағдай жасайтындай дәрежесіне қол жеткізуіміз міндет.

Алтыншыдан, жұмыстың жоғары нәтижелеріне қол жеткізген мектептерге гранттар тағайындау жөнінде мемлекеттік конкурстар жүйесін енгізу туралы ойластырған жөн, айталық, оларды аз қамтылған отбасындағы оқушыларға арналған стипендияларды қаржыландыру түрінде беруге болар еді.

Үздік оқытушылардың жұмысын бағалау мен оларға сыйақы төлеу жүйесін ерекше мұқият зерделеген де жөн.

Он сегізінші бағыт - Оқу орындарын халықаралық стандарттар деңгейінде аттестациялауды енгізу, жоғары білім беру саласында дәл және инженерлік ғылымды басым дамыту

Біріншіден, Үкімет әрбір жоғары оқу орнындағы білім беру сапасын әділ бағалауға мүмкіндік беретін халықаралық деңгейде оқу орнын аттестациялау жүйесін енгізуге тиіс. Жоғары білім беру ұйымдарын халықаралық тіркеу үшін беделді агенттіктерді тарту жөнінде де ойланған жөн.

Екіншіден, ғылымды құрылымдық реформалау шеңберінде бірқатар академиялық ғылыми мекемелерді алдыңғы қатарлы жоғары оқу орындарымен біріктірген тиімді, мұның өзі білім беру мен ғылыми зерттеу жұмысын ұштастыратын университеттер құруға негіз болар еді.

Үшіншіден, Үкімет оқытудың мамандандырылған бағдарламалары мен дәл және инженерлік ғылымдардың ғылыми-қолданбалы орталықтарын дамыту үшін тиісті нормативтік құқықтық база әзірлеуге тиіс.

Төртіншіден, Білім және ғылым министрлігі мен Үкіметтің тиісті құрылымдары ғылыми-техникалық оқыту бағдарламасын әзірлеп, ақша қаражатын тиімді пайдалану мен ғылыми және қолданбалы зерттеулердің қосарластығын еңсеру арқылы ғылыми, конструкторлық және технологиялық жұмыстардың салааралық үйлестірілуін нығайту қағидаттары бойынша оның іске асырылуын бақылауға алуы керек.

Бесіншіден, біздің шетелдердің мемлекеттік даму институттарын белсендірек тартып, сонымен қатар жеке меншік сектордың математикалық және ғылыми білім беруге кірігуі мен инвестицияларын көтермелеп отыруымыз қажет.

Алтыншыдан, біз үшін барынша мүдделілік туғызып отырған білім беру салаларына шетел ғалымдары мен оқытушыларын белсендірек тарту өзіміздің білікті оқытушылар құрамы мен инженер-педагог кадрлардың санын ұлғайту жөніндегі стратегиямыздың құрамдас бөлігі болуы керек.

Жетіншіден, ақпараттық технологиялар мен ақпаратты таратудың жаңа нысандарына бағдарланған мамандандырылған білім беру бағыттарын құру міндеті де алдымызда тұр.

Он тоғызыншы бағыт - «Парасатты экономика» негіздерін қалыптастыру

Дүниешаруашылық байланыстары жүйесіне белсене кіріккен осы заманғы белді мемлекеттердің барлығы дерлік бәрін де «парасатты экономиканың» жолына тіккен еді. Ондай экономика құру үшін, ең алдымен, өзіміздің «адами қазынамызды» молайтуымыз керек екені анық.

Бастапқы кезеңде біз мыналарға назар аударуымыз керек:

Біріншіден, тұтас алғанда әлемдік технологиялық даму деңгейіне сәйкес өзіміздің жаңа экономикамызға қажетті білімнің баршаға ортақ базасын ұдайы жаңартып отыру үшін ілгері талаптар қойып, тиісті инфрақұрылым қалыптастыру қажет.

Екіншіден, білім беру бағдарламаларын іске асыру мен ғылыми қолданбалы зерттеулер жүргізу үшін инновациялық білім беру консорциумдарын құруға тікелей қолдау көрсету міндет.

Үшіншіден, ғылыми-зерттеу институттары мен жоғары оқу орындарының мемлекеттің немесе жеке меншік сектордың ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстарға тапсырыстарын, гранттар, бірлескен ғылыми басылымдар және т.б. алу үшін бірлесіп, конкурстарға қатысу практикасын кеңейте беру қажет.

Төртіншіден, жаңа технологиялар беруші компанияларға осы технологиялармен жұмыс істеуге тиіс қазақстандық құрамды міндетті түрде оқытуды ұсынған жөн.

Бесіншіден, кәсіпкерлердің жеке меншік сектордың ғылыми-технологиялық қамтылуы мен бәсекеге қабілеттілігіне мүдделі болуына қажетті алғышарттар туғызу да маңызды. Сондай-ақ кәсіпкерлердің қазақстандық мамандарды оқыту жөніндегі контрактілік міндеттемелерін орындауын қалтқысыз бақылап отырудың да маңызы үлкен.

4. Осы заманғы әлеуметтік саясат: басты назарда – адамдардың сұранысы мен қажеттіліктері және жұмыс орындарын жасақтау

Осыдан екі жыл бұрын біз дәйекті әлеуметтік жаңаруға қарай бет бұрдық. Көп нәрселерге қол жеткіздік.

Біз үшін ең бастысы – маңызды әрі көкейкесті өмірлік қағидаттарды іске асыру үшін қазақстандықтарға:

•  отбасын қамсыздандыру;

•  тұрғын үй иелену;

•  денсаулықты нығайту;

•  зейнетақыға жинақтаулар қалыптастыру жөнінде барлық қажетті жағдайлар туғызу болып табылады.

Өзіміздің алдыңғы тәжірибемізден және әлемнің басқа елдерінің тәжірибесінен біз екі маңызды қорытынды шығара аламыз.

Біріншісі. Мемлекет тарапынан халықты әлеуметтік қолдау ол нысаналы әрі атаулы сипат алған жағдайда ғана нәтижелі болады. Мемлекет қоғамның осындай көмеккке шынында зәру мүшелерін қолдауға міндетті және сол үшін жауапкершілікті іс жүзінде өзіне алып отыр, олар, ең алдымен: балалар, көп балалы аналар, ардагерлер, мүгедектер.

Екінші. Ең пәрменді әлеуметтік саясат өнімді еңбекке ынталандыру және жаңа жұмыс орындарын жасақтау болып келді, әрі солай болып қала береді. Біз, ең алдымен, қандай да бір себептермен жұмысынан айрылып қалған адамдардың еңбекке оралуына нақты мүмкіндіктер туғызуымыз, олардың жаңа мамандық алуына жағдай жасауымыз керек. Сонымен қатар жастар ортасында жұмысшы мамандықтарының, әсіресе өнеркәсіптегі мамандықтың беделін асырып, кеңінен насихаттауды қайтадан қолға алуымыз қажет.

Жиырмасыншы бағыт - Тұрғын үйдің қол жететіндей болуын қамтамасыз ету және жылжымайтын мүлік нарығын дамыту саласындағы дәйекті саясат

Біріншіден, Үкімет талдау жасап, Тұрғын үй-коммуналдық саласы бағдарламасының: құрылыс индустриясын дамыту, қол жетерлік жалға берілетін тұрғын үй кешендерін салу, жер учаскелерін бөлу ресімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету, жеке тұрғын үй құрылысының дамуын ынталандыру сияқты бағыттарын іске асыруды мүмкіндігінше жеделдетуге тиіс.

Екіншіден, халықаралық сапа стандарттарына көшу жолымен құрылыстың және құрылыс нысандарына қызмет көрсетудің сапасын арттыру мәселесі шешімін таппай келеді.

Үкіметтің және тиісті министрліктердің алдында елімізде жылжымайтын мүліктің нақты, бәсекеге қабілетті әрі ашық нарығын құру жөнінде маңызды міндет тұр. Бұл нарық халықтың тұрғын үй алуына неғұрлым қолайлы жағдайлар туғызылуын, сатып алушыға мәміленің шарттары мен бағасы туралы толық ақпарат берілуі, қаржы ұйымдарына тиімді кредит құралдарын дамыту мүмкіндігін қамтамасыз етуге тиіс.

Үшіншіден, жылжымайтын мүлікпен сауда-саттық жасасу саласында әкімшілік және заңнамалық талаптардың қарапайым әрі түсінікті болғаны жөн . Сондай-ақ жер учаскелерін ресімдеу жөніндегі шаруаны оңайлату, сондай-ақ оларды беру тәртібінің ашықтығы туралы мәселені де шешкен дұрыс.

Төртіншіден, жылжымайтын мүлікке құқықтарды және онымен жасалатын мәмілелерді мемлекеттік тіркеу жүйесін жетілдіру жөнінде шаралар қолдану, сондай-ақ жылжымайтын мүлікті бағалаудың тиімді әдістемесін әзірлеу қажет.

Бесіншіден, кең ауқымды тұрғын үй құрылысын жүргізу үшін қосымша көтермелеу көздерін жасау мүмкіндіктерін де бағалау керек.

Алтыншыдан, Үкімет жылжымайтын мүліктің халықаралық нарығындағы үрдістерді саралап, озық халықаралық тәжірибенің негізінде жалға берілетін тұрғын үй құрылысын одан әрі жүргізуді қаржыландыру мен жеке меншік тұрғын үй салуды ынталандырудың ұтымды құралдарын жасауға тиіс.

Жетіншіден, ипотекалық кредиттеуге қатысты қызмет көрсететін сақтандыру компанияларын ынталандырудың заңнамалық негізін жасақтау да қажет.

Жиырма бірінші бағыт - Медициналық қызмет көрсету сапасын жақсарту және денсаулық сақтаудың жоғары технологиялық жүйесін дамыту

Біріншіден, денсаулық сақтау саласындағы басқару, қаржыландыру, үйлестіру мен бақылау тетіктерін қайта саралау арқылы медициналық қызметтің нәтижелілігі мен сапасын арттыруға жету керек деп санаймын. Сонымен қатар медицина мекемелерінің қоғам алдындағы ашық есептілігі жүйесін де, әрі ішкі бақылау мен сыртқы аудит жүйесін де енгізген жөн.

Сайып келгенде, медициналық қызметтің мемлекет көрсететін бөлігін анықтап беретін уақыт жетті әрі оны жеке қызмет көрсетумен шатастырмаған жөн. Екінші жағынан, жеке медицинаның дамуына да мүмкіндік беру керек.

Екіншіден, орташа өмір жасының ұзақтығы деңгейін арттыру, ана мен бала өлімі көрсеткіштерін төмендету, туберкулезбен сырқаттану және АҚТҚ/ЖҚТБ дертіне шалдығудың етек алуын тежеуге бағытталған бағдарламалар әзірлеу керек.

Үшіншіден, бастапқы медициналық даярлық барлық мектептер мен университеттер оқу жоспарының міндетті бөлігіне айналуға тиіс. Осыған байланысты халықтың саламатты өмір салты мен денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі білімі мен хабардарлығын арттыра беру міндет. Халық арасында спорттың бұқаралық сипат алуына және спортты насихаттауға ерекше ден қою керек.

Төртіншіден, таяудағы үш жылдың өзінде мемлекеттік – жекеменшік серіктестік тетігін пайдалану арқылы Қазақстан өңірлерінде 100 аурухана салынатын болады.

Бесіншіден, Қазақстанның санитарлық инфрақұрылымына байыпты назар салып, барлық елді мекендерді сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету міндет.

Алтыншыдан, халықтың қолы жетерлік медициналық және медициналық сақтандыру қызметтерінің бәсекелестік нарығын дамыту үшін көтермелеу шаралары әзірленуі шарт.

Жетіншіден, дәрігерлер мен медицина қызметкерлерін оқыту, аттестациялау мен даярлаудың халықаралық стандарттарына жедел қарқынмен көшу қажет. Сонымен қатар біліктілік санатының деңгейіне, мамандығының түріне және жүктелетін міндетінің ауқымына қарай медицина қызметкерлерінің еңбегіне ақы төлеудің ынталандырушы жүйесін енгізуді де дәйекті ойластырған дұрыс.

Біз осымен бір мезгілде халықтың қалың топтарының қолы жететін жоғары технологиялық денсаулық сақтау жүйесін жасақтауға кірісуге тиіспіз. Бұл үшін:

Біріншіден, Денсаулық сақтау министрлігі, бірінші кезекте, мектепке дейінгі мекемелер мен мектептерде осы заманғы және жоғары технологиялық сырқаттың алдын алу мен анықтау қызметін жетілдіру, науқастарға медициналық консультациялар беру, әлеуметтік сипаты бар сырқаттарды емдеу мен сауықтыру жүйесін әзірлеуге тиіс. Сондай-ақ дертті ерте анықтау мен одан сақтандыру жөніндегі жоғары технологиялы орталықтардың құрылуын көтермелеп отыру қажет.

Екіншіден, мемлекет денсаулық сақтау органдарына жоғары сапалы ақпараттық технологиялар жүйесін дамытуға , соның ішінде науқастардың ұлттық электрондық медициналық картотекасын жасау арқылы жәрдемдесуі керек.

Жиырма екінші бағыт – Жинақтаушы зейнетақы жүйесін дамыту

Үкімет Жинақтаушы зейнетақы жүйесін одан әрі жетілдіру жөнінде ұсыныстар әзірлеуге тиіс.

Неғұрлым өзекті міндеттер мыналар:

Біріншіден, зейнетақылық жинақтаулардың сақталуы мен кәрілік жеткен кезде олардың жетерлік мөлшерде болуы жөнінде мемлекеттік кепілдіктерді қамтамасыз ету.

Екіншіден, халықты жинақтаушы зейнетақы жүйесімен барынша қамту.

5. Жаңа Кезеңнің ығытына қарай саяси және әкімшілік даму

Жиырма үшінші бағыт – Саяси жүйені дамыту

Жаңа кезеңдегі негізгі міндет – жалпыға танылған демократиялық құндылықтар мен өзіміздің көпұлтты және көпконфессиялы қоғамымыздың дәстүрлері үйлесімді ұштасатын ашық, демократиялық және құқықтық мемлекеттің негіздерін одан әрі нығайта беру.

Дамуымыздың негізгі бағыттары, ең алдымен, мыналар:

•  мемлекеттік билік тармақтары арасындағы өзара ықпалдастық тиімділігін арттырып, тежемелік пен тепе-теңдік жүйесін нығайта беру;

- биліктің өкілді органдарының өкілеттіктерін кеңейте беру;

•  саяси партиялардың рөлін арттыру, азаматтық қоғам институттарын дамыту үшін қолайлы жағдайлар туғызу;

•  меморгандар жұмысының тиімділігі мен ашықтығын арттыру;

•  мемлекеттік шешімдер әзірлеу үдерісіне жұртшылықтың қатысуын қамтамасыз ету жолында атқарушы билік құрылымдарын реформалау;

•  адамның құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың институционалдық тетіктерін одан әрі нығайта беру;

•  жергілікті өзін-өзі басқарудың дамуы үшін жағдай туғызу;

•  БАҚ-тың үйлесімді дамуына жәрдемдесу.

Мұның бәрі де, сайып келгенде, Қазақстан дамуының жаңа кезеңі үшін еліміздің үйлесімді саяси және мемлекеттік құрылымының оңтайлы үлгісін таңдауына мүмкіндік беретініне мен сенімдімін.

Жиырма төртінші бағыт - Әкімшілік реформаларды іске асыру және атқарушы билікті ілгерілету

Біз корпоративтік басқару, нәтижелілік, транспаренттілік және қоғам алдындағы есептілік қағидаттары негізінде үздік халықаралық тәжірибеге сүйеніп, мемлекеттік басқарудың сапалық жаңа үлгісін түзудеміз.

Біріншіден, Үкімет әкімдермен бірлесе отырып, бағдарламалық құжаттарды әзірлеу мен олардың мазмұнына көзқарасты түбегейлі өзгертуге тиіс . Әрбір мемлекеттік органның стратегиялық жоспары болуы керек, барлық мемлекеттік органдар қызметінің мақсаты, басымдықтары айқындалып, нысаналы көрсеткіштері белгіленуге, әр мемлекеттік қызметшінің жұмысы соларға жетуге бағдарлануы шарт. Қолданылып жүрген бағдарламаларды қайтадан ой елегінен өткізуді тапсырамын, керек жерінде оларды өзіміздің стратегиялық басымдықтарымызға шоғырландырып, қалғанын қысқартқан немесе басқа деңгейге берген жөн.

Екіншіден, мемлекеттік органдардың стратегиялық, әкімшілік-атқарушылық және бақылау-қадағалау міндеттерінің бөлінісі лайықты тиянағын табуға тиіс. Жыл сайын міндеттердің қосарластығына жол бермеу, бюджетаралық қатынастарды жетілдіру, мүдделер тайталасын еңсеру мақсатында Үкімет шешімдеріне талдау жүргізіп отыру қажет.

Үшіншіден, тиімділікті, нәтижелілікті, бақылауда ұстауды және ашықтықты қамтамасыз етуге бағытталған бюджеттік жоспарлауды жетілдіру керек.

Төртіншіден, Үкімет мемлекеттің экономикалық қызметінің барлық стратегиялық емес түрлерін бәсекелестік-нарықтық ортаға беруге тиіс.

Бесіншіден, мемлекеттік сатып алуларды ұйымдастыру жүйесі айқын ережелер белгілейтін болуы керек, ал ресімдердің өзінің ашық, бақыланатын, түсінікті әрі орындауға оңтайлы болғаны дұрыс.

Алтыншыдан, Үкімет мемлекеттік қызмет көрсетудің сапалы стандарттарының әзірленуі мен енгізілуін қамтамасыз етуге міндетті. Үкіметтің биылғы 1 шілдеге дейін республикалық, сондай-ақ жергілікті деңгейлерде көрсетілетін барлық мемлекеттік қызмет түрлерінің тізбесін бекітуі керек.

Жетіншіден, Үкімет пен жергілікті атқарушы билік органдары өздерінің қызметінің ашықтығы мен есептілігін арттыруға бағытталған шаралар кешенін әзірлеуге тиіс.

Сегізіншіден, мемлекеттік қызметшілер жауапкершілігін арттыруға, сондай-ақ олардың жұмысқа деген ықыласын нығайтуға бағытталған неғұрлым қатаң талаптар енгізген дұрыс.

Тоғызыншыдан, мемлекеттік органдардың қызметі азаматтарға көрсетілетін қызметтің тиімділігі мен сапасы, мемлекеттік, салалық, өңірлік және бюджеттік бағдарламаларды іске асырудың нәтижесі ескеріліп, екшелуге тиіс.

Оныншыдан, «электрондық үкімет» жасақтау жөніндегі жұмыстың нәтижелеріне мұқият талдау жүргізу керек. Осыны ескере отырып, әрі әлемнің жетекші елдерінің тәжірибесіне сүйеніп, осы заманғы ақпараттық технологияларды енгізуді жалғастыра беру қажет болады.

Үкіметке әкімшілік реформа жүргізуге қажетті нормативтік құқықтық негіз әзірлеуді тапсырамын.

Жиырма бесінші бағыт - Қоғамдық келісім мен тұрақтылықты одан әрі нығайту үшін Қазақстан Халықтары ассамблеясының рөлін көтеру

Қоғамдық келісімді одан әрі нығайту, сайып келгенде, еліміздің серпінді дамуын қамтамасыз ету мен өзіміз алдымызға қойған асқақ міндетті ойдағыдай орындаудың негізі болып табылады.

Сондықтан да Қазақстан Халықтары ассамблеясының практикалық қызметі мен жауапкершілігі аясын кеңейтіп, оның беделін барынша арттыра беру, әсіресе, заңнамалық деңгейде арттыру қажет.

Ассамблея еліміз дамуының жаңа кезеңінде мынадай міндеттерді дәйекті түрде шешуге тиіс:

Біріншіден. Халықтардың бірлігін нығайту және Қазақстан қоғамын жаңартудың саяси идеология мен ағымдағы «сұраныстан» асқақ тұратын негіз қалаушы құндылықтары бойынша арналы қоғамдық келісімді қолдау мен дамыта беру.

Екіншіден. Қазақстанның барлық азаматтары үшін олардың ұлттық, әлеуметтік, былайша айтқанда, «зәузаттық» шығу тегіне қарамастан, тең мүмкіндіктерге негізделген біртұтас азаматтығын нығайту .

Үшіншіден. Қоғамдағы этносаралық және конфессияаралық келісім мен ықыластылықты одан әрі нығайтуға қажетті қолайлы жағдайларды қамтамасыз ету.

Төртіншіден. Қоғамдағы экстремизм мен радикализмнің кез келген көріністеріне және біздің азаматтарымыздың конституциялық құқықтарына қысым жасауды көздейтін әрекеттерге қарсы қатаң әрі дәйекті қарсы тұру.

Жиырма алтыншы бағыт - Қазақстан халықтарының рухани дамуы және үштұғырлы тіл саясаты

Біріншіден, «Мәдени мұра» бағдарламасының шеңберінде жүргізілген жұмысты жалғастыра отырып, «Қазақстан Халықтарының Рухани Даму Қорын» құру туралы мәселені жете зерделеу керек. Қор тұрақты мониторинг жүргізіп, мемлекеттік – жекеменшік серіктестіктің көмегімен және тиісті қоғамдық ұйымдарды қатыстыру арқылы біздің халықтарымыздың мәдени құндылықтары мен дәстүрлерін дамытуды қолдап отыруға тиіс. Қорды басқару корпоративтік басқару қағидаттарының негізінде жүргізілуге тиіс.

Екіншіден, «Тілдердің үштұғырлығы» мәдени жобасын кезеңдеп іске асыруды қолға алуды ұсынамын. Қазақстан бүкіл әлемде халқы үш тілді пайдаланатын мәдениетті ел ретінде танылуға тиіс. Бұлар: қазақ тілі – мемлекеттік тіл, орыс тілі – ұлтаралық қатынас тілі және ағылшын тілі – жаһандық экономикаға ойдағыдай кірігу тілі.

Жиырма жетінші бағыт - Құқық қолдану іс-тәжірибесін жетілдіру және құқық тәртібін нығайту

Ашық, демократиялық қоғамның іргесін дәйекті нығайта отырып, біз демократия мен құқық тәртібі – егіз ұғымдар екенін, бірінсіз бірінің өмір сүре алмайтынын естен шығармауымыз керек. Сондықтан да азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғайтын пәрменді жүйе қажет.

Біріншіден, құқық қорғау мен басқа мемлекеттік органдардың құқық тәртібін қамтамасыз ету саласындағы ұйымдық және заңнамалық шараларын жетілдіру жөніндегі іс-қимылын үйлестіруді күшейту керек.

Екіншіден, өз назарымызды жасөспірімдер арасындағы қылмыстың өсуі проблемасына аударып, мұны кеміту шараларын қолдану міндет.

Үшіншіден, өзіміздің құқық қорғау органдарымызға есірткі қылмысы мен ұлтаралық қылмыс секілді қатерлерге қарсы күресу үшін қосымша ресурстар мен құралдар беруіміз қажет.

Төртіншіден, елімізде құқық бұзушылықтың алдын алудың жалпымемлекеттік жүйесінің жасақталып, жұмыс істеуін қамтамасыз ету, бұл іске жұртшылық пен халықты кеңінен тарту керек.

6. Қазақстанның жаңа өңірлік және геосаяси жауапкершілігі

Жиырма сегізінші бағыт - Қазақстанның жаңа халықаралық жауапкершілігі, көп бағытты сыртқы саясатты дамыту және жаһандық қатерлерге қарсы күреске қатысу

Қазақстан ядролық қарулануды тежеуге, халықаралық лаңкестікке, діни экстремизмге, есірткі саудасы мен басқа да осы заманғы қатерлерге қарсы күреске жұмылған халықаралық ауқымды ынтымақтастықтың белсенді мүшесі болып келді және болып қала береді.

Қазақстанның көптеген проблемаларының, айталық, табиғатты қорғау сияқты проблемасының, шекарааралық сипаты бар. Оларды өзіміздің көршілеріміз – Ресеймен, Қытаймен, Орталық Азия мемлекеттерімен бірлесіп, бассейндік қағидаттың негізінде ғана шешуге болады. Бұл үшін халықаралық қатысумен, Дунай, Альпі және Анды келісімдерінің үлгісі бойынша тұрлаулы дамудың шекарааралық аймағы құрылуға тиіс.

Энергетикалық қауіпсіздікті қамтамасыз етуден бастап, індеттер мен экологиялық апаттарға қарсы күреске дейінгі өміршең маңызды мәселелерді шешуде басқа елдермен ынтымақтаса отырып, біз өңірлік ынтымақтастық пен халықаралық қауымдастықтың жауапты мүшесі ретінде өзіміздің рөліміз бен беделімізді алдағы уақытта да нығайта беретін боламыз.

Мұның бәрі де біз үшін басымдықты болып табылатын Ресеймен және Қытаймен арадағы тату көршілік өзара қарым-қатынастарымыздан, АҚШ-пен стратегиялық серіктестікті, Еуропа Одағы елдерімен көп тарапты ынтымақтастықты дамытуға мүдделілігіміз бен бұл бағыттағы практикалық қадамдарымыздан айқын көрінеді.

Жиырма тоғызыншы бағыт - Қазақстанның өңірлік тұрақтылықты қамтамасыз етудегі, Орталық Азия елдерінің экономикалық ықпалдастығын дамыту мен Каспий және Қара теңіз аймағындағы серпінді нарықты қалыптастырудағы белсенді рөлі

Өңірлік дамудың артықшылықтарын пайдалану үшін өңірдегі елдердің неғұрлым терең әрі өзара тиімді ықпалдастығын қамтамасыз ету керек.

Мұның бәрі де Қазақстанның Орталық Азиядағы, Азия мен Таяу Шығыс өңірлеріндегі ықпалдастықты күшейту жөніндегі, ЕурАзЭҚ, АӨСШК, ШЫҰ секілді өңірлік құрылымдарды нығайту хақындағы сындарлы бастамаларынан нақты көрініс тауып отыр.

Осыған байланысты біз алдағы уақытта:

Біріншіден, өзіміздің көршілерімізбен Орталық Азияның бүкіл аумағында барынша қолайлы іскерлік ахуал орнықтыру жайында келісіп алуымыз керек. Біздің компанияларымызға көрші елдерге еркін қаражат салуға мүмкіндік беретін, импорт пен экспорт арнасында, капитал мен жұмыс күшінің жылжуында бюрократиялық және селбеушілік кедергілерді серпіп тастауға мүмкіндік беретін ерекше келісімдер жасасу қажеттілігі тууы да ықтимал.

Екіншіден, біз өзіміздің күш-жігерімізді Орталық Азия мемлекеттерінде шетелдік қаржы институттары мен отандық компанияларды тарту арқылы тиісті жобаларды іске асыру мәселелеріне жұмылдыруымыз қажет. Бұл, ең алдымен, «Қазына» қорының міндеті.

Үшіншіден, өзіміздің көршілерімізбен бірлесіп, жұмыс күштері жылжуының арнайы тәртібін енгізу мәселесін талқылауымыз қажет болуы мүмкін. Біз Орталық Азия өңірі елдерінің білікті жұмыс күшінің еркін, бірақ басқарумен жылжып тұруына қарсы емеспіз.

Отызыншы бағыт - Қазақстанның «өркениеттердің үндесуін» дамытудағы мәдениетаралық және конфессияаралық орталық ретіндегі тұғырын бекемдеу

Халықаралық қоғамдастықта біздің елімізде тұрып жатқан және Қазақстанның біртұтас халқы болып табылатын барлық ұлттар өкілдерінің ұстамдылығын, конфессияаралық және мәдениетаралық татулығын қамтамасыз етуге бағытталған сара саясатымыз барынша танылып отыр.

Біріншіден, бүгін мәдениетаралық және конфессияаралық үндесудің маңызды халықаралық орталығы ретінде Қазақстанның рөлін жаңа деңгейге көтеру керек. Қажет болған кезде біздің еліміз тайталас туып кетуі ықтимал жағдайларда өзара келісуге боларлық саяси шешім табу жолында халықаралық дәнекер міндеттерін де атқара алатынына күмән жоқ.

Екіншіден, өркениеттердің үндесуін кеңейту мен тереңдетуге дәл осылайша мүдделі болып отырған бірқатар мемлекеттермен бірлесіп, біз осы заманғы дүниенің өзекті мәселелері бойынша Шығыс пен Батыс арасындағы түсіністікті жақындастыруға бағытталған ірі халықаралық бастамалар жасай алар едік деген ойдамын.

Қымбатты қазақстандықтар!

Құрметті депутаттар мен Үкімет мүшелері!

Ханымдар мен мырзалар!

Біз алдымызға қойып отырған биік мақсаттарға жету биліктің барлық органдары мен институттары, іскер, ғылыми және сарапшы топтар тарапынан қосымша көп жігер-қайрат жұмылдыруды, керек десеңіз, көп ретте іске жаңаша қарауды, мүлде тосын тұрғыдан келуді талап етеді.

Ең бастысы, кешенді жаңарту үдерісі еліміздің күллі халқының, қоғамның барлық топтары мен институттарының мүддесі үшін, әрі солардың тікелей қатысуымен жүргізіледі.